ovde - vera znanje mir

Neke od pojava koje određuju poziciju religije danas
Jedna od glavnih karakteristika koju možemo primetiti, a koja utiče na mesto religije u srpskom
društvu, proizlazi iz postojećeg istorijskog nasledstva i tiče se jake povezanosti između etničkog i
religioznog identiteta. Poznato pravilo da se manje religiozne zajednice često snažno poi-
stovećuju sa jednom etničkom grupom, u Srbiji se najočiglednije potvr- đuje u slučaju Srpske
pravoslavne crkve. Struktura pravoslavnih crkava – za razliku od Rimokatoličke Crkve – učinila
je mogućim razvoj stvarne nacionalne crkve. S obzirom da u pravoslavnim crkvama,
generalno, ne postoji centralizovani autoritet i vođa koji boravi u nekoj drugoj zemlji, crkva je
bila u stanju da se izgrađuje na lokalnom vođstvu i sveštvenstvu, kao i da slobodno odlučuje o
crkvenim sadržajima, u zavisnosti od lokalnog konteksta. Postojanje mnoštva srpskih svetitelja
takođe je doprinelo formiranju i naglašavanju nacionalnog karaktera crkve.
Srpska pravoslavna crkva imala je, tokom cele istorije, aktivnu ulogu i u formiranju „kolektivnih
mitova“. Ti „kolektivni mitovi“, ili priče, formirani su i šireni u cilju izgrađivanja i održavanja
jakog nacionalnog ili etničkog identiteta i osećanja zajedništva, a u tome je SPC igrala ključnu
ulogu. Oni uključuju Kosovsku bitku (i važnost Kosova za Srbiju i za SPC), kao i događaje tokom
Drugog svetskog rata, uključujući Jasenovac. Ovi „kolektivni mitovi“ bazirani su na ključnim
formativnim i uglavnom tragičnim istorijskim događajima, ali su ti događaji prerasli i postali
mnogo više od njih, tj. emotivno snažne priče, podsetnici i simboli identiteta srpskog naroda.
Poistovećivanjem sa srpskom nacijom, SPC je uspela da zadobije poverenje naroda. To je
dovelo do nastanka paradigme koju i danas mnogi smatraju istinitom: biti Srbin znači biti
pravoslavan. Zbog toga se tvrdnje pravoslavnih početkom devedesetih godina, da u Srbiji
počinje religiozno oživljenje, ne mogu jednostavno razaznavati i razdvajati od oživljavanja
nacionalističkih emocija.
Među najznačajnije „mitove“ u srpskoj naciji spadaju i simboli zajedničkog porekla i
političkog i geografskog kontinuiteta kroz istoriju. Oni su inspirisali duboko poštovanje dinastije
Nemanjića, koji su bili ne samo graditelji srpske države već takođe i upečatljivog identiteta
Srpstva neraskidivo povezanog sa pravoslavnom crkvom. Jedan od najsnažnijih mitova koji je i
danas prisutan jeste naglašavanje povezanosti i važnosti Kosova za Srbiju, a on se zasniva na bici
koja se desila na Kosovu polju. Značajna uloga Kosova za srpski nacionalni identitet podržana je
prikazivanjem mnoštva elemenata srpskog religioznog i istorijskog nasledstva, tj. mnogobrojnih
manastira, a najvažniji je Pećka patrijaršija, koja je vekovima bila centar Srpske pravoslavne
crkve.
Srpska pravoslavna crkva takođe je imala ulogu zaštitnika srpske kulture i jezika. SPC još
uvek igra značajnu ulogu u kulturnom i književnom životu nacije, a takođe je i među
najaktivnijim braniocima upotrebe ćirilice.
Položaj Srbije na raskršću pravoslavne, katoličke i islamske civilizacije (kao što kaže
Semjuel Hantington), činjenica je koja je podsticajno delovala da se nacija „drži“ svoga
identiteta, i insistira na njegovoj različitosti od identiteta okolnih nacija. 33 Srbija je bila
okružena, i povremeno porobljavana, od katoličkih i muslimanskih nacija. Navedeno
„religiozno oživljavanje“ devedesetih svoju egzistenciju delom duguje činjenici da je crkva
nastavila da stoji kao specifičan i jak ujedinjujući faktor identiteta među Srbima, baziran na
zajedničkom etničkom nasledstvu, kulturi i jeziku, dok su komunisti zastupali stanovište, tj.
ideju internacionalizma, koja je bila mnogo manje realna. Iako je Tito dozvoljavao da se
određena mera nacionalnih identiteta izrazi i unutar socijalističke Jugoslavije, nacionalistička
ispoljavanja obično su bila prigušivana.
Kad govorimo o mestu religije u Srbiji, značajno je zapaziti složenu povezanost crkve i
države. Taj isprepleteni odnos države i Srpske pravoslavne crkve može se primetiti čak i
danas. Na primer, srpska vlada bila je vrlo aktivna u sakupljanju novčanih priloga za
završavanje Hrama Svetog Save. Pokojni Premijer Zoran Đinđić je snažno podržavao taj