ovde - vera znanje mir

projekat i čak se lično uključio u sakupljanje novčanih sredstava.
Uz to, političari su poslednjih godina često javno učestvovali u verskim događajima
pravoslavne crkve, kako bi se jasno poistovetili sa većinom pripadnika srpske nacije. Bivši
predsednik Jugoslavije a sadašnji premijer, Vojislav Koštunica najpoznatiji je primer toga. 34 S
druge strane, bilo je i dosta političkog angažovanja sveštenstva Srpske pravoslavne crkve, u
skladu sa njenom, vekovima dugom tradicijom. Etnoklerikalizam, kako ga Vjekoslav Perica
definiše, zasniva se na „ideji etnički zasnovanog nacionalizma i ‘nacionalnoj crkvi’ čije je
sveštenstvo naziva i vođama nacije ali ne smatra i odgovornim za političke greške, kao što je to
slučaj sa sekularnim vođama“. 35 „U početku je Srpska pravoslavna crkva u potpunosti podržala
nacionalistički orijentisanu Miloševićevu vladu“, 36 da bi se kasnije distancirali od njega i
(posebno Patrijarh Pavle) oštro ga kritikovali. Poslednjih godina je sveštenstvo SPC moglo
često da se čuje na političkoj sceni kad je govoreno o temama kao što su religijsko obrazovanje
u školama kao i širenje i opasnost od religijskih sekti i kultova. Avgusta 2004. Patrijarh Pavle
uključio se u diskusiju povodom odlučivanja o novoj nacionalnoj himni Srbije i Crne Gore.
Patrijarh je poslao apel političkim vođama na najvišim pozicijama u zemlji, protestujući zbog
predložene crnogorske pesme, pozivajući ih da povuku svoj izbor. 37 Sveti Sinod Srpske
pravoslavne crkve u proleće 2004-e je zauzeo politički stav, koji su pratile izjave Patirjarha
Pavla, a koji je podsticao Srbe na Kosmetu da bojkotuju lokalne izbore u pokrajini 23.
oktobra. 38
Sem kod istorijskih crkava, kao što su Srpska pravoslavna crkva i Rimokatolička crkva,
spajanje nacionalnog i religioznog identiteta možemo uočiti i kod drugih religijskih grupacija.
Te etničke crkve su „nacionalne po svojoj formi a bez ikakvih mogućnosti da igraju ulogu
nacionalnih branitelja, tj. čuvara“. 39 Tu spadaju Slovačka evangelička crkva, Evangelička
hrišćanska crkva i Reformatska hrišćanska crkva.
Manje religijske zajednice, kao što su adventisti, baptisti, metodisti, nazareni i
pentekostalci, formiraju, međutim, treću kategoriju. Multietničke po svom sastavu, ove „manje
protestantske hrišćanske zajednice bile su jedine relijske organizacije u bivšoj Jugoslaviji koje
nisu uzele udela u etničkom konfliktu u Jugoslaviji“. 40
Kao što možemo videti, odnos crkve i države, u srpskom društvu danas, predstavlja vrlo
značajno pitanje. Religijska i etnička raznolikost zemlje tu situaciju čini još složenijom, dok je
prisustvo snažne „nacionalne“ crkve čini i osobenom. Buduće vlade u Srbiji suočiće se sa
zadatkom koji predstavlja izazov: da obezbede određene privilegije za većinu populacije i njene
istorijske korene, a da u isto vreme takođe poštuju i prava religijskih manjina.
II. MESTO RELIGIJE U KONSTITUCIONALNOJ (USTAVNOJ) ISTORIJI
SRBIJE I JUGOSLAVIJE
Prvi ustav Kraljevine Srbije u dvadesetom veku, iz 1903, za zvaničnu državnu religiju
proglasio je istočnopravoslavnu veru. 41 Ustav je veronauku u školama proglasio obaveznom, i
država je morala da obezbedi plate svih sveštenika, srpskih crkvenih zvaničnika i učitelja
veronauke. 42
Takozvani Vidovdanski ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, iz 1921, nije proglasio
državnu religiju. Iako su, dakle, po ustavu sve religije bile ravnopravne, Srpska pravoslavna
crkva je, zajedno sa Rimokatoličkom crkvom, zauzela posebnu poziciju: to su bile državne
crkve, 43 tj. privilegovane religije. 44 Pored njih, država je, tokom 1929. I 1930. godine,
posebnim zakonima regulisala pravni položaj Verske zajednice Jevreja (14. decembar 1929), 45
Islamske verske zajednice (31. januar 1930), 46 Reformovane hrišćanske crkve i Evangeličkohrišćanskih
crkava (16. april 1930). 47