ovde - vera znanje mir

srodstvom i nasleđem koji se neguju i čuvaju.
Ukoliko želimo saznati autentičnu i verodostojnu istinu o istoriji jevrejskog naroda, moramo
se dotaći judaizma kao njihove vere, zatim života unutar jevrejskih zajednica, društveno-pravnog
uređenja unutar njih kao misaone i filozofske orijentacije. Usmena i pisana predanja Jevreja do
danas su sačuvana u dvema književnim tvorevinama, a to su Stari zavet i Talmud. Pored Starog
zaveta, koji je nastao u krilu jevrejskog naroda te za Jevreje predstavlja versku svetinju, i drugi
pomenuti pisani spomenik – Talmud – jednako je važan za istoriju ovog naroda.
1. O TALMUDU
Talmudska književnost nastajala je vekovima i prenosila se sa generacije na generaciju
usmenim predanjem; vremenom zbog preopširnosti, prevelike građe ali i shvatanja važnosti
predanja za budućnost jevrejskog naroda, pojaviće se prvi učitelji mudrosti. Ti prvi književnici
dobili su ime «soferi» a bavili su se prepisivanjem i pisanjem službenih spisa, nakon čega će
zauzeti veoma visoki položaj u društvenoj hijerarhiji kako unutar jevrejske zajednice tako i
čitavog Persijskog carstva.
Sama reč «Talmud» potiče od hebrejskog glagola «lamad», što znači učiti, ali značenje će se
proširiti, pa će se shvatat i kao: učenje, pouka, objašnjenje, smisao. U najranijim pominjanjima
imenica «Talmud» imala je značenje «izučavanje nauka», te se izgovarala kao «Talmud Tora». U
samoj talmudskoj književnosti se pod ovim pojmom podrazumeva teorija, nasuprot praksi, ali i
učenje, kao suprotnost delovanju u versko-moralnom smislu. 2 TALMUD je naziv za veliki zbornik
celokupne usmene predaje, Mišne i Gemare, a poznata su dva izdanja, pa se po njima, govori o
Jerusalimskom i Vavilonskom Talmudu.
1. 1. Društveno istorijski uslovi nastanka Talmuda
Oslanjajući se na istorijske anale i činjenice, saznajemo da je u vreme III veka rimske
vladavine, predstavnik zajednice imao pravo da propisuje pravne kodekse i da ih primenjuje u
suđenju u verskim, privatno-pravnim i krivičnim sporovima unutar autonomne zajednice Jevreja
(odnosilo se čak i na samostalno ubiranje poreza ne samo u korist Rima već i za održavanje
svoje administracije). Rimljani su u ovom periodu prema Jevrejima imali dobronameran odnos, a
za jevrejsku zajednicu su bile veoma važne pogodnosti jer su mogli da održavaju sve verske i
druge aktivnosti bez ometanja i zabranjivanja. Rimsko carstvo im je dodelilo i zemljišne posede,
te su se nesmetano bavili zemljoradnjom i imali sopstveni izvor zarade. U ovom periodu
pojavljuju se i prvi skupljači usmenih predanja i polako se skuplja građa za buduće spise mudraca
iz ranijih perioda.
Posle vladavine dinastije Severa u Rimskom carstvu nastaje vreme bezvlašća i unutrašnjih
nemira. U ovakvim prilikama i položaj jevrejske zajednice se znatno pogoršao, naturalni
nameti su se povećavali, novčani porezi su bili takođe sve veći, klasna suprotnost se izražavala
sve više a isto tako i odnos prema verskim zajednicama. 3 Krajem III veka i dolaskom
Dioklecijana na vlast nastaju potpuno nove prilike, ne samo za etničke i verske zajednice već i
za samo Rimsko carstvo. Širenje hrišćanstva je postalo intenzivnije, a Konstantin Veliki i
pored pokušaja gušenja i proterivanja prvih hrišćana zvanično će priznati hrišćanstvo 313.
godine «Milanskim ediktom».
Prvi sukobi na verskoj osnovi su bili sukobi između jednobožaca i mnogobožaca
(pagana), a vremenom će se preobraziti u sukob judaizma i hrišćanstva. Iako u Rimskom carstvu
jevrejska vera nije bila službeno zabranjena za razliku od paganske, čija su svetilišta i hramovi
razrušeni, neprijateljstvo se širilo. Okončano je donošenjem «protivjevrejskog zakona». Ovakvi
društveni uslovi uticali su na moral jevrejskog naroda, ali zadaci mudraca i učenih ljudi ostaće
isti. Njihova prosvetiteljska uloga će se nastaviti, a građa budućeg zbornika postaće sve veća. 4