ovde - vera znanje mir

sam svakodnevno razgovarao, tokom mjesec dana, 2006. godine. Djelo Nevada Kahterana je
izlaganje o perenijalnoj filozofiji, od Renesanse do naših dana, dopunjeno analizom njegovih
susreta sa nekim modernim misliocima. Autor se posebno interesuje za Marcilea Ficina, Pica de la
Mirandolu, Agostinoa Steucoa, Leibniza i, nama nešto bližeg, Karla Jaspersa. On također
perenijalnu filozofiju suprotstavlja “relativizmu” američkog filozofa Richarda Rortyja, teoričara
pragmatizma. Jedna od originalnosti ovog djela je to što autor pomjera perenijalnu struju i što je
tumači u odnosu na misao, filozofiju i mistiku muslimana. Konačno, ova knjiga je iznad svega
predstavljanje i analiza djela triju glavnih predstavnika suvremenog perenijalizma Renéa
Guénona, Frihjofa Schuona i Seyyeda Hosseina Nasra koju je učinio muslimanski mislitelj čija ga
široka kultura, bogatstvo misli i dubina kritike ubrajaju među najblistavije tumače tradicionalne
misli. Od Guénonovog mišljenja, Nevad Kahteran uglavnom izdvaja opoziciju metafizičkog
univerzalizma i modernog relativizma ideji prvobitne Tradicije, što zauzima dva prva poglavlja
njegovog djela. Mjesto na kojem je nastalo ovo djelo (doktorska je teza odbranjena na
Sarajevskom univerzitetu 2001. godine) dvostruko je originalno: Bosna i Hercegovina je jedna
regija u Evropi u kojoj islam i kršćanstvo jedan pored drugog žive preko hiljadu godina (Turci
muslimani su se naselili na sjever današnje Bugarske već u XII stoljeću) i u kojoj su se razvile
brojne mističko-gnostičke struje (bogumilizam kod kršćana i različiti oblici sufizma kod
muslimana). Ali to je i zemlja u Evropi koja je u XX stoljeću, između 1992. i 1995. godine,
preživjela jedan od najstrašnijih religijskih ratova koji je suprotstavio kršćane i muslimane. Ta
zemlja je za Nevada Kahterana, koji citira jednog od svojih prijatelja kada to kaže, “zemlja
beskrajnih nadahnuća”, jer je sada potrebno sve rekonstruirati na njenom prostoru ”koji je ponovo
postao plodno tlo za pluralizam religija i za pomirenje abrahamskih obitelji” (str. 230). Guénon,
Schuon i Nasr se, u takvom dramatičnom kontekstu u kojem kršćani i muslimani još nisu vidali
svoje rane, pojavljuju kao filozofsko i mističko rješenje, kao metafizički melem za put ka
pomirenju koje se ne bi zasnivalo samo na priznavanju zajedničkih političkih i ekonomskih
interesa, nego na duhovnoj bliskosti koja nas uči da su svi, kršćani i muslimani (Kahteran tu
također navodi i jevreje) na istom putu, samo prividno različitom, ali koji vodi ka istom cilju.
Međutim, autorovo razmišljanje ide još dalje, jer on Bosnu i Hercegovinu smatra modelom
“globalnog sela” podijeljenog međureligijskim nesuglasicama, ali koje danas predstavlja plodno
tlo za novi pluralizam religija primjenjiv na nivou planete. Ideju “ezoterijskog dijaloga”
formulirao je u Bosni nekoliko godina ranije jedan drugi Bošnjak, Rešid Hafizović, prevodilac
djela Renéa Guénona, specijalista sufizma i predavač na Fakultetu islamskih nauka u Sarajevu.2
On je 2002. godine rekao da je međureligijskom dijalogu potrebna jedna nova paradigma koja bi
uzimala u obzir ezoterijske tradicije judaizma, kršćanstva i islama, paradigma koju on opisuje kao
“neku vrstu ezoterijskog dijaloga”. “Taj dijalog”, piše on, “jedini je uspio dostići metafizičku
dimenziju koju religo perennis i sophia perennis nazivaju transcedentalnim jedinstvom religijskih
oblika, koji se na različite načine razvijaju kroz svetu istoriju. Samo takav model može nam
pomoći da u licu svakog ljudskog bića prepoznamo našeg bližnjeg, jer nas to lice posmatra Božjim
očima koje su potom presvučene religijom, kulturom i osobenostima civilizacije…”.3
Nevad Kahteran je preuzeo ideju o “ezoterijskom dijalogu” koju je razvio i zatim ga je
preimenovao u “ezoterijski ekumenizam”: “perenijalisti su vrlo osjetljivi na ono što je svim
ljudima zajedničko, što ih navodi da se usredsrede na svoje sličnosti i da odbace različitosti i
suprotnosti kroz ideju “ezoterijskog ekumenizma” ” (str. 227). Autor čak smatra da ezoterijski
ekumenizam treba poslužiti u spašavanju današnjeg svijeta, koji je rascijepljen između
destruktivnog modernizma i religijskih sukoba.Filozofska vizija Nevada Kahterana je, na izvjestan
način, odgovor na projekat Henryja Corbina o stvaranju “elite naučnika istraživača ujedinjenih u
potpuno novu vrstu univerziteta”. To je projekat koji se, između ostalog, konkretizirao osnivanjem
Ivanjskog univerziteta u Jeruzalemu (Međunarodni centar komparativnih duhovnih istraživanja),
1974. godine.4 Ipak ostaje suštinska razlika između Corbinovog projekta i projekta našeg
bošnjačkog perenijaliste, a to je da je ezoterijski ekumenizam, koji je u manjoj mjeri prisutan kod