Tukidydes - Wojna Peloponeska - Kultura Antyczna

śmierci okazało się tym jaśniej, jak dobrze przewidywał przebieg
wojny. Powiedział bowiem, Ŝe Ateńczycy odniosą zwycięstwo,
jeśli zachowają spokój, jeśli szczególną troską otoczą
flotę, nie będą dąŜyć do nowych zdobyczy terytorialnych w czasie
tej wojny i nie będą miasta naraŜać na niebezpieczeństwo.
Ateńczycy postąpili wprost przeciwnie — podejmowali szkodliwe
dla siebie i sprzymierzeńców akcje, niewiele z tą wojną, jak
się zdaje, mające wspólnego, popychani ambicją jednostek i ich
chęcią zysku. Przedsięwzięcia te, jeśliby się były udały, przyniosłyby
sławę i zysk poszczególnym jednostkom; nie udały się
jednak i naraziły państwo na szkodę. Perykles wywierał wpływ
dzięki swemu autorytetowi i mądrości; będąc bez wątpienia
nieprzekupnym z łatwością trzymał lud w ryzach i nie lud nim
kierował, ale on ludem. Zdobywając sobie znaczenie jedynie
uczciwymi środkami, nie schlebiał nikomu, lecz wykorzystując
osobistą powagę, czasem takŜe gniewnie do ludu przemawiał.
Ilekroć czuł, Ŝe Ateńczyków ponosi niewczesna buta i zuchwałość,
potrafił ich zastraszyć, a kiedy znowu bez uzasadnienia
wpadali w panikę, dodawał im otuchy. Choć więc z imienia była
demokracja, w rzeczywistości były to rządy pierwszego obywatela.
Wśród późniejszych przywódców nie było ludzi wybitnych,
lecz kaŜdy, starał się być pierwszym; dlatego zaczęli schlebiać
ludowi, a niekiedy nawet poświęcali dla tego celu interesy państwa.
Stąd wynikło wiele rozmaitych błędów, co jest rzeczą
zrozumiałą przy wielkości i przodującym stanowisku Aten; największym
zaś błędem była wyprawa sycylijska. Nie udała się
ona nie dlatego, Ŝe mylnie oceniano siły przeciwnika, ale dlatego,
Ŝe nie otoczono jej odpowiednim staraniem. Politycy prowadząc
osobiste spory o uzyskanie władzy nad ludem zaniedbali
tę sprawę i doprowadzili wówczas po raz pierwszy do zaburzeń
wewnętrznych w mieście. ChociaŜ wyprawa sycylijska
się nie udała, chociaŜ Ateńczycy stracili tam sprzęt bojowy
i większą część floty, mimo Ŝe panowały juŜ niesnaski w mieście
— jeszcze przez trzy lata Ateny stawiały opór dawniejszym
nieprzyjaciołom i ich sprzymierzeńcom sycylijskim oraz
własnym sprzymierzeńcom, bo większość z nich się zbunto-