Tukidydes - Wojna Peloponeska - Kultura Antyczna

skich, przez krótki czas swojej hegemonii. Macie bowiem prawa
i obyczaje nie dające się pogodzić ze zwyczajami innych Greków.
Poza tym Ŝaden z was znajdując się na obczyźnie nie
stosuje się ani do zwyczajów swego ojczystego miasta, ani do
tych, które panują w innych krajach greckich.
»Nie podejmujcie więc zbyt szybko decyzji, gdyŜ dotyczy ona
sprawy bynajmniej niebłahej. Pod wpływem cudzych zapatrywań
i oskarŜeń nie ściągajcie kłopotu na własną głowę. Zanim
rozpoczniecie wojnę, zastanówcie się nad tym, jak bardzo
trudno przewidzieć jej przebieg: wojna bowiem przedłuŜając się
niesie ze sobą wiele nieoczekiwanych wypadków zarówno dla
jednej jak i dla drugiej strony i nie wiadomo, na czyją stronę
przechyli się zwycięstwo. Idąc na wojnę zaczyna się zwykle od
tego, co powinno być na końcu — od czynów, a dopiero doznawszy
niepowodzeń myśli się o układach. Nie popełniliśmy
nigdy dotąd tego błędu i widzimy, Ŝe wyście go teŜ nie popełnili,
wzywamy więc was, dopóki jeszcze jest moŜność wyboru
słusznej decyzji, byście nie zrywali układu pokojowego i nie
łamali przysiąg, a kwestie sporne zgodnie z traktatem rozwiązali
na drodze prawa. W przeciwnym wypadku — biorąc za
świadków bogów, straŜników przymierzy — będziemy usiłowali
bronić się przed napastnikami i pójdziemy drogą przez was
wskazaną.«
Tak przemówili Ateńczycy. Lacedemończycy zaś wysłuchawszy
zarzutów sprzymierzeńców i odpowiedzi ateńskiej oddalili
wszystkich obcych i sami radzili nad sytuacją. Większość uwa-
Ŝała, Ŝe Ateńczycy juŜ dopuszczają się bezprawia i Ŝe wojnę
trzeba rozpocząć szybko, lecz król Archidamos *, człowiek znany
z rozumu i umiarkowania, w ten sposób przemówił:
»Lacedemończycy! W wielu juŜ wojnach brałem udział
i wśród was widzę wielu w tym samym co ja wieku; nie powinniśmy
więc tak jak tłum, któremu brak doświadczenia, Ŝyczyć
sobie wojny uwaŜając ją za coś korzystnego i bezpiecznego.
Jeśliby się zaś ktoś rozsądnie zastanowił, doszedłby do przekonania,
Ŝe wojna, nad którą obecnie radzicie, nie będzie
bynajmniej najłatwiejsza. Peloponezyjczykom bowiem i są-