Tukidydes - Wojna Peloponeska - Kultura Antyczna

wiadomo, czy ktoś obcy się nie pojawi i nie odbierze plonów.
Murów obronnych nie było; ludzie, przekonani, Ŝe wszędzie
potrafią sobie zdobyć dzienne utrzymanie, bez przykrości opuszczali
swoje siedziby. Nie byli silni i nie mieli ani wielkich
miast, ani innych czynników potęgi. Największe zaś przesunięcia
odbywały się zawsze na najurodzajniejszych obszarach:
dzisiejszej Tessalii, Beocji, większej części Peloponezu
(prócz Arkadii), a w pozostałej Helladzie równieŜ na terenach,
które były najŜyźniejsze. Albowiem wzrastające dzięki
urodzajnej ziemi bogactwo poszczególnych jednostek wywoływało
walki wewnętrzne, które z kolei rujnowały mieszkańców
kraju, jednocześnie zaś obce plemiona bardziej zagraŜały
takiemu krajowi. Dlatego teŜ w Attyce, gdzie od najdawniejszych
czasów z powodu nieurodzajnej gleby nie było walk wewnętrznych,
stale mieszkała ta sama ludność. Nienajsłabszym
dowodem mego rozumowania, Ŝe właśnie wskutek zmian ludnościowych
pozostała część Hellady nie doszła do takiego
wzrostu jak Attyka, jest fakt, Ŝe przecieŜ ci, którzy musieli
uciekać z innych krajów greckich z powodu wojny albo sporów
wewnętrznych — i to najmoŜniejsi — przybywali właśnie
do Aten jako do kraju spokojnego; oni to, przyjmując obywatelstwo
ateńskie, juŜ w najdawniejszych czasach przyczyniali
się do wzrostu liczby mieszkańców tak dalece, Ŝe później,
wobec przeludnienia Attyki, wysyłano osadników nawet do
Jonii.
O słabości dawnej Grecji w nienajmniejszej mierze świadczy
równieŜ fakt, Ŝe przed wyprawą trojańską Hellada nie zdobyła
się na Ŝaden wspólny czyn: wydaje mi się, Ŝe jako całość nie nosiła
jeszcze nawet nazwy „Hellady" i Ŝe przed Hellenem, synem
Deukaliona*, w ogóle nawet nie istniała ta nazwa, ale kaŜdy
szczep, a w największym zasięgu szczep pelasgijski, nadawał
od siebie nazwę krajowi, jaki zamieszkiwał; dopiero kiedy
Hellen i jego synowie doszli do potęgi w Ftiotydzie i kiedy rozmaite
miasta zaczęły ich wzywać na pomoc, ze względu na
wzajemne stosunki zaczęto coraz powszechniej przybierać
nazwę Hellenów. JednakŜe i tak długi czas nazwa ta nie mogła