Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

Filozofisë të Universitetit të Bukureshtit, u emërua atashe shtypi pranë
ambasadave rumune në Romë e në Vjenë. U arrestua nga nazistët dhe u
mbajt një vit në burg, për t’u liruar nga trupat angleze më 1945. Fill paskëtaj
zgjodhi mërgimin apo më saktë: u zgjodh nga mërgimi. Jetoi disa vjet në
Itali, pastaj në Argjentinë e në Francë, për t’u vendosur përfundimisht në
Spanjë, ku edhe vdiq më 1992, pa mundur ta rishihte vendlindjen. E
meqënëse të panjohura janë udhët e mërgimit, falë një paradoksi fatlum, në
moshën 42-vjeçare Vintilë Horia fiton të drejtën të flasë në emër të Ovidius
Publius Naso-s 2 si rrjedhojë e takimit vendimtar të autorit me veprën e
mërgimtarit të madh të Tomis-it. Ndërkaq, mes shkrimtarit të
sapopërmendur latin të shekullit I dhe atij rumun të shekullit XX krijohet
një lidhje krejt e veçantë, „një lidhje e mbinatyrshme, që buronte nga një
ngjashmëri misterioze”, beson akademiku francez Daniel-Rops. Tek
shfleton Të trishtmet dhe Pontiket e Ovidius Naso-s, Vintilë Horia e gjen
veten në to dhe realizon në nivel shpirtëror e tekstual shndrrimin e
gjeografisë në Shpirt. Aspak rastësisht, më vonë do të shprehej se „Që të
mbijetoja pa u çmendur nga dhembja, shumë vite më parë vendosa t’i
zgjeroja kufijtë e vendit tim dhe ta këqyrja Evropën si një atdhe më të
madh” 3 .
Mërgimi dhe një grimcë vitaliteti
Por ç’domethënë në thelb mërgim, dukuri që disa i qetëson, qoftë edhe
përkohësisht, duke u krijuar hapësira të lira falë ikjes, çrrënjosjes, - të
detyrueshme, të vullnetshme, ose të dyja bashkë, - të të tjerëve, ndërsa disa i
rilind, duan s’duan?! Dukuri me të cilën disa bëjnë publicitet gjoja-atdhetar,
mburren me një drojë të shtirur, ose nuk arrijnë të ngrihen në një të folme të
besueshme, e cila mund të na e lehtësonte pjesëmarrjen në vuajtjen e tyre
mirëfilltë; dukuri me të cilën të tjerë luftojnë dhe bashkëpunojnë që të
gjejnë një përligjje, një ideal, duke kuptuar më në fund se një njeri pa ideale
i ngjan një koke pa mendime dhe se për një ideal meriton ta flijosh jetën po
aq sa ai ideal e ka hak të jetosh në emër të tij - dhe të gjitha këto vetëm e
2 Ovidi, në latinisht Publius Ovidius Naso, poet latin, lindur në Sulmona, në vitin 43
para Krishtit, vdekur në Tomis, qyteti i sotëm Konstancë (Rumani), buzë Detit të Zi,
në vitin 17 ose 18 pas Krishtit. Autor i parapëlqyer i shoqërisë mondene të fillimeve
të Perandorisë Romake, falë poemave të tij, kryesisht mitologjike (Arti i dashurisë,
Heroidat, Metamorfozat, Fastet - Histori të bëmave të famshme), u ndëshkua me
syrgjyn për arsye të panjohura dhe vdiq në mërgim pasi shkroi veprat Të trishtmet
dhe Pontiket.
3 Shih Florea Firan dhe Constantin M. Popa, „Literatura diasporei” (Letërsia e
diasporës), Shtëpia Botuese Macedonski, Krajovë, 1996.
17