Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

Revista Haemus: Si e sheh tani fuqinë e vendlindjes mbi planet e tua
letrare? A janë Zhuri dhe Kosova një qendër e kujtimeve dhe e lëndës sate
letrare?
Riat Ajazaj: Pas studimeve në Universitetin e Tuebingenit vendlindja është
bërë pjesë e rëndësishme e lëndës sime letrare. Në njëfarë mënyre
vendlindja ime paraqet një version të Macondos. Larg një industrializimi të
mirëfilltë, me bestytninë e fortë të njerzëve, atë të menduar më shumë mitik
se sa racional, me historinë e gjatë të sundimeve koloniale që është pasuruar
më tej me kapitullin tragjik por të lavdishëm të luftës së fundit me Serbinë
(1998-1999), me traditën e rrëfimit gojor, folklorin tejet të pasur, që ka një
ngjyrim oriental dhe që me siguri është ndër më të pasurit e më interesantët
në Europë.
Kur kam qenë fëmijë dhe i ri, axha im, ndjesë pastë, që ka qenë hoxhë me
profesion, dilte te guri i shpisë dhe bënte muhabet me kalimtarët. Meqë
shtëpia e tij ndodhej në qendër të katundit dhe afër xhamisë, aty, te guri i tij,
ndaleshin shumë të njohur e miqë të tij dhe flisnin sa për ngjarje banale aq
edhe për ngjarje të rëndësishme, sa për ngjarje lokale aq edhe për ngjarje
globale. Fëmijët dhe të rinjtë më shumë ndëgjonin, të ulur anash ose duke
rrijtur në këmbë. Kështu në atë shesh të vogël përftoheshin histori të
ndryshme mbi jetën dhe botën, që në atë rrëfim grupor ishte i prirur t’i
tërhjekë bjerrakohësit (publikun).
Në vitin 2002 shkrimtari spanjoll Juan Goytisolo u foli studentëve të
Tuebingenit për një traditë gojore të rrëfimit në qytetin e Marrakeshit
(Marok). Në atë qytet njerëzit mblidhen dhe tregojnë rrëfimet e tyre në mes
të qytetit, sipas një rregulli dhe tradite shekullore. Kjo traditë e
mrekullueshme mua m’u duk e ngjashme me atë të feminisë dhe rinisë
sime. Le që ajo anë ka edhe një traditë të shkruar letrare. Poeti i madh Pjetër
Bogdani vjen pikërisht nga ajo zonë, nga një fshat i vogël matanë Drinit.
Edhe gjuha e tij ka mbetur e gjallë aty. Ai shkruante për Peshtrikun, si për
një mal të shenjtë ku banojnë zotnat, një gjë që do ta ketë shtyrë vet Gjergj
Fishten të marrë një pozë me shikim nga maja e Pashtrikut.
Kur shkruaj pranë kompjuterit, ndonjëhërë më duket vetja si i ulur në gurin
e moçëm të shpisë, ndërsa përanash më rrijnë kalimtarët e fëminisë.
Revista Haemus: Si ka qënë takimi yt i parë me botën studentore dhe
letraro-artistike të Prishtinës? A kishte tubime letrare dhe mundësi që një
shkrimtar i ri të niste ngjizjen e nje vepre?
Riat Ajazaj: Në Prishtinë fillimisht kam qenë student i juridikut. Kështu që
jam ndjerë më shumë si jurist. Më vonë, më duket pas dy vitesh, kam
399