Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

Meqë poeti ynë i madh ka krijuar një sistem poetik krejtë të veçantë, në të
gjitha elementet përbërëse të tij, studimet serioze që janë bërë, në një
mënyrë a në një tjetër, dashur a padashur, e kanë vënë në dukje këtë dukuri
tejet rëndësore për veprën e Lasgushit. Me vetëdije e me një saktësi
shkencore, këtë e ka realizuar studiuesi Sabri Hamiti.
* * *
Në “The Myth of Lasgush” (një vepër e vëllimshme me 306 faqe), Kapurani,
në përpjekjet e tij të mundimshme për zbulimin, ndërtimin dhe
funksionimin e sistemit poetik lasgushian, na ka dhënë me një origjinalitet
të theksuar mekanizmin aq të sofistikuar të këtij sistemi. Monografia ka këtë
strukturë: “Në kërkim të një miti”, “Kur miti ka lindur”, “Gjuha që flet
miti”, “Brenda dhe jashtë shtëpisë së yjeve të Lasgushit”, “Poezi të
përkthyera”. Në fund janë dhënë disa shënime për Poetin dhe referncat.
Hallkat që përbëjnë zinxhirin e sistemit poetik tek ”Miti i Lasgushit” a
nocionet – figura (signs), që e përbejnë atë janë: ylli, liqeni, dashuria,
vdekja, dhimbja, fjala, përjetësia, natyra, pluhuri yjor dhe zalli i brigjeve të
liqenit. Secila prej këtyre nocioneve-figura ruan identitetin e vet simbolik,
por në një kërkim të pandërprerë, duke pasur një uri përvëluese për dritën e
së panjohurës, ato pasurohen me shtresa të reja kuptimore-figurative, më të
larta e më të përsosura, dhe lëvizin drejt njohjeve të reja, duke e çuar
sistemin poetik drejt një përimtimi gjithnjë e më të përkryer, që rritet në
formën e një spiraleje.
Kryehallka e këtij zingjiri është Ylli. Ai shënon gurin e themelit të poetikës
lasgushiane, që duke u bërë vatra kryesore e “kuzhinës së kuptimit”, (sipas
Roland Barthes), d. m. th. magjja ku gatuhet brumi poetik, të ofron shtegun
e parë dhe më të rëndësishmin në studimin e metodës krijuese të poetit.
Për Lasgushin, krijimi poetik është hyjnor. Ai vjen tek krijuesi në krahët e
një ylli të zjarrtë:
Sbret një yll prej lartësie,
Një të ndritur shkrepëtime
Posi flakë e posi hije
Ajo rynë në zemër time.
Drita dhe energia e yllit, çka dëshmojnë njohje dhe përjetësi, “fjalës së
palosur i hapin kindin e një pale”, poeti frymëzohet dhe ajo që ai krijon
është “një këngë gjaku”: “Ndjej në gjit një këngë gjaku”.
Për Kapuranin, poezia lasgushiane – kënga e gjakut - karakterizohet nga
dimensioni i saj universal. Si energji mitike që nuk është kurrë në pushim,
por në një kërkim të përhershëm për ide e forma të reja, ajo shtyn përpara në
295