Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

Më imagjinoni, të ushqyer me parimet evropiane të durimit se çfarë
përshtypje më bëri! Se dua të them, në vitet e shkollës në Paris ai më pati
mrekulluar e thyer nga që më shfaqte të vërtetën e përjetshme. Kur lexova
Alipashiadën thashë ajo është Art poetica greke. E largon dhe përzë
llogjikën e ftohtë, mbështetet në mungesën e logjikës, na fton të zbulojmë
dashurinë edhe fantastiken. E ç’është logjika? Sot jemi e nuk jemi. E vetmja
arsye është llogjika që nesër nuk do të egzistojmë. “Dhe më errësohet
dynjaja e shpesh budallepsem,” thotë Haxhi-Shereti. Të gjitha të tjerat janë
parallogjizma. Akuzojnë surealizmin se nuk ka lidhje me jetën, dhe se është
i pakuptueshëm. Po jeta është e kuptueshme? A s’është edhe kjo
parallogjizëm?”
Në një shënim tjetër ai thotë:
“Të mëdhenjtë e mi: Solomon, Holderlin, Bodler, Haxhi-Sherreti,
Malarme… dhe gjithë francezët që “ditën t’i japin çastit përjetësi”, siç
thoshte Gëte. Të gjithë ata ma zbukuran qiellin tim të natës e ma bënë natën
ditë. Surealizmin e kisha përbrenda që kur linda… Por, isha i lumtur që
njoha artistët e mëdhenj surealistë si Empirikon, De Kirikon dhe mësuesin
tim Paul Klee...”
Siç shihet nga më të mëdhenjt që kanë ndikuar në krijimtarinë e tij është
dhe poeti shqiptar Haxhi-Sherreti, oborrtar i Ali Pashës.
Ky sensibilitet psikoshpirtëror, me një tipologji të investiguesit të
shpirtërave, iu bë më ndjellëse kur shkon në luftë në trojet shqiptare.
Ai është ushtar në rreshtat e para të luftës. Imazhin e luftës e përshkruan
përsëri në mënyrë surealiste: “Më dërguan në “vijën e zjarrit” që me
përdhunë më mbajtën atje deri në fund të luftës; aty ku më qarkonin
kufomat… dhe ushtarët loznin biz.”
“Pas luftimeve të përgjakëshme më 13 prill 1941, - shkruan në kujtimet e
tija, - u zura rrob nga gjermanët, të cilët mandej më çuan në “kampet e
punës”, ku arratisem e udhëtoj me këmbë nëpër gjithë Greqinë, derisa
rikthehem përsëri tek i njëjti vend.
Empiriko me strehoi në shtëpin e tij në Athinë. Ai karakterizohej nga virtyti
i mirësisë së natyrëshme, nga pasioni për psikonalizën, poezinë, artin dhe të
bukurën, si dhe maninë për pullat e postës… Empiriko u dha strehë shumë
të përndjekurve në vitet e frikëshme të pushtimit. Gjithçka i detyrohet atij:
mendja dhe zemra ime! ”
Në pyllin e këngës të Engonopulos është si jeta ashtu dhe vdekja e poetit.
Në vitet e pushtimit, 1942-43, me imazhet e luftës, pranë fantazmës së
heroit mitik Tezeut, bëjnë fole, tek frymëzimi i tij, dy figura, Odise Andruci
dhe Simon Bolivari. Figura e të dytit plotësohet nga fantazia e poetit me
imazhe surealiste, duke lozur e gërshetuar herë se ishte nga Bolivia, edhe
ndërkohë ishte kudo, vërvitesh maleve nga Hidra e gjer në Meksikë. Një
389