Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

“persishten” ai mori pikët më të larta. Nuk e themi ne shqiptarët; para nesh
e thanë vetë persët, rumët, greqishtfolësit e të tjerë.
Vepra “Dëshirë e vërtetë e shqiptarëve” ishte një “dorashkë” që u hidhej
qarqeve qeveritare e intelektuale të Ballkanit, “u flitej me gjuhën që ata e
kuptonin”. Ai zgjidhte si armë armën e tyre “greqishten katharevusa të elitës
aristokratike të krejt vendeve të Ballkanit (dhe në këtë gjuhë u dërgonte
mesazhet e miqësisë, humanizmit, për veshët që dëgjonin; amá secili në të
drejtën e vet, në respektimin reciprok të secilit. Njëkohësisht, u kujtonte
edhe se kush ishin shqiptarët. Edhe në këtë dyluftim në terrenin e
greqishtes, një gjuhë me tradita të lashta në fushën e poezisë, Naimi tregoi
se ishte një mjeshtër dhe nuk i turpëroi ngjyrat e veta. Përgatitja e marrë në
gjimnazin “Zosimea” të Janinës dhe talenti i tij prej natyre e nxorën fitimtar
edhe në këtë betejë të dytë. U takon studiuesve të sotëm dhe të ardhshëm që
me punime të detajuara dhe të specializuara të nxjerrin vlerat e një poeme të
tillë në greqisht mbi bazën e njohjes së gjuhës katharevusa, aftësisë së
Naimit për të thurur vargje, mjeshtërinë e tij artistike, krahasimit me poetët
bashkëkohës grekë (kohës së Naimit – L.B.) dhe poemat më të mira të
poetëve me eminente grekë apo greqishtfolës të asaj kohe. Po më 1886
botohet nga Naimi përkthimi i “Iliadës” së Homerit në turqisht, në
osmanisht. Naimi, me këtë përkthim hidhte një gur e vriste tre zogj. Së pari,
ai e bënte këtë për të treguar se gjuha osmane ishte një gjuhë që “përtypte”
me sukses dhe arritjet e “atit të vjershërisë” siç thotë Naimi, Omirit, (d.m.th.
Homerit – L.B.). Kjo ishte një ndihmesë që jepte si shkrimtar në rang
perandorak për gjuhën e shtetit ku jetonte e punonte. Gjuha osmane ishte
një gjuhë e kultivuar dhe ishte në gjendje të jepte me tërë ngjyrimet e
mundshme, poezinë e lashtë mbi themelet e së cilës u ngrit poezia e
kombeve të tjerë. Së dyti, si të thuash, i hidhte “dorashkën” pas greqishtes
elitare katharevuse që i kishte rrënjët në mesjetën bizantine, greqishtes së
vjetër klasike, të lashtë; poezisë së lashtë greke. Ai e provonte veten si
njohës edhe të kësaj gjuhe të antikitetit. Ai afirmonte veten para elitës së
kryeqytetit osman se ai e njihte greqishten e vjetër qysh në burimet, që nga
Homeri, babai i vjershërimit, për të cilin ai flet edhe në këtë vepër në fund
të saj. Ai vetëm sa provon të përkthejë këngën e parë. Sipas orientalistit
Hasan Kaleshi, përkthimin turqisht, ndryshe nga ai që bëri 10 vjet më vonë
në shqip në vjershë, e bën në prozë. Edhe kaq mjafton, po të kesh parasysh
vështirësitë që ka përkthimi nga kjo gjuhë. Kush është specialist, mund të
dëshmojë. Edhe në këtë dyluftim Naimi tregon para opinionit osman elitar,
inteligjencës osmane, që e njeh pas traditës persiane të vjershërimit edhe atë
greke të re , edhe atë katharevuse si dhe traditën antike greke të vjetër, këtë
radhë jo nëpërmjet vjershërimit në vazhdën e asaj tradite, por nëpërmjet
përkthimit nga ajo gjuhë. Së treti, Indirekt Naimi, duke përkthyer nga
greqishtja e vjetër një gjuhë e poezisë klasike, në osmanisht, ai i tregonte
elitës osmane, qarqeve intelektuale, se e zotëronte perfekt edhe gjuhën
253