Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

U dynd vdekja dhe gëlltitur mbet nga vargjet*
(Disa fjalë mbi praninë e Ali Podrimjes në poezinë evropiane)
Asnjëherë s’është vonë të flitet për Vdekjen, sidomos për dy fytyrat
thelbësore që lindja e re (sipas mistikëve) dhe fundi i botës, ose asgjësimi
(sipas ateistëve), i ka të paktën qysh kur në këtë botë shkruhen vargje.
Vdekja e dhunshme, e pazbërthyeshme, zemërgurtë, e dalldisur, e shoqëruar
nga një humor çnjerëzisht i zi - dhe Vdekja pa të cilën letërsia nuk do të
kish ekzistuar. Ndoshta në pafuqinë apo në ngutjen për t’i ndarë qartësisht
të dyja fytyrat e Vdekjes, qëndron edhe tragjedia e vërtetë e njerëzimit, por
edhe kufiri që veçon grurin nga egjra. Njeriu pasmodern nuk i ndruhet më
vdekjes ngaqë e ka lënë veten t’i zhvatet ajo që ka më të shtrenjtë dhe më të
amëshuar qysh nga lindja, domethënë Besimi. Ai lejoi, madje bëri çmos që
ta zhvendoste besimin në qënie tek besimi në sende. Por, teksa qëniet janë të
pafundme ngaqë dhurojnë e vetëdhurohen, sendet kanë një fund ngaqë
përthithin në mosdije gjithçka dhe të gjithë. Në një farë mënyre, e ardhmja e
njeriut është shkretuar nga e shkuara, sepse sendet, duke mos pasur as të
shkuar e as të ardhme, orvaten t’i ngjizin rrejshëm ato. Mistiku i shquar
Kleopa këshillonte qartë: në të djathtë të mbajmë frikën nga Perëndia, në të
majtë frikën nga Vdekja, për të lartuar kësisoj muret shpirtërorë që e
ndihmojnë njeriun të çapitet vetëm përpara, drejt shpëtimit. Vdekja e
epërme, mësimdhënësja, ajo që urtëson, mbush me mëshirë e mirëkuptim,
është e lidhur ngushtë me Perëndinë, madje përfaqëson një mjet të fshehtë
të Tij. Por sytë e njërëzve të sotëm janë të zbrazët, të përndezur nga
pakënaqësia dhe pangopja, ndërkohë që uria e shumëfishtë e tyre është bërë
qelizore dhe marroke, ngaqë e kanë harruar Vdekjen dhe i druhen në
mënyrë sporadike, në raste urgjence, vetëm vdekjes së trupit. Ky është
shkaku që, ndër të tjera, nuk ia kanë frikën as Perëndisë.
*
Rrallëherë ndonjë fjali më ka ardhur njëherazi në të dyja gjuhët që shkruaj.
Fjalia U dynd vdekja në kullën e Poetit dhe i rrëmbeu fëmijën (në shqip) dhe
Nãvãli Moartea în turnul Poetului şi-i rãpi copilul (rumanisht) më është
ngulitur në mendje pas leximit të poezisë së Ali Podrimjes**, përkthyer në
rumanisht. Ndodhia që ka lindur fjalinë e mësipërme është aq e dhimbshme,
saqë lyp heshtjen e një përshpirtjeje, e ruajtjes së diçkaje të shenjtë, por e
njëjta heshtje ta përshfaq vegueshëm shtjellimin dhe çnzjëtimin e një të
shkruari që vështirë se mund të ndryhet në kanune a rryma letrare. U dynd
vdekja në kullën e Poetit dhe i rrëmbeu fëmijën. Djalin. Mbartësin e gjakut,
420