Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

dalë në pah. Studimi nga specialistë të gjuhës perse, iranologë, qofshin
shqiptarë apo të tjerë, apo helenistë të specializuar si të greqishtes së vjetër
bizantine etj. do të na sjellë befasime të reja në lidhje me lartësinë e Naimit
tonë, që e njohim dhe prapë s’e njohim siç duhet. Te Naimi deri më tani
kemi parë krijimet e veçanta dhe kjo shpesh na ka penguar të shohim të
tërën. Kemi parë drurët e veçantë, poema të veçanta, krijime të veçanta dhe
kjo na ka penguar të shohim nga lart Naimin, të tërin, pyllin. Po të shohim
të katër veprat e sipërpërmendura, në total do të vërejmë që Naimi është
mjeshtër i madh i poezisë, që i ka kapërcyer me kohë kornizat kombëtare
me të cilat jemi mësuar ta shohim deri më sot Naimin tonë. Naimi nuk është
vetëm një poet kombëtar i yni. Përmasat në kohën kur jetoi ishin
perandorake, madje ai i kapërceu edhe ato. Studimet më të thella të
krijimtarisë së tij, jo vetëm në shqip, por edhe në gjuhë të huaj dhe zbulimi i
mjeshtërisë artistike duke e krahasuar me poetët e kombeve të tjerë, do të
nxjerrë vlerat e tij si poet me kualitetet e larta të mjeshtërisë së tij në fushën
e poezisë, thellësitë e mendimit naimjan si dhe universin poetik të tij. Naimi
është një poet që s’na takon vetëm ne shqiptarëve, por mbarë botës. Detyra
jonë është që vlerat e tij në rang bote t’ia bëjnë sa më prezente botës. Një
detyrë tjetër e jona është që veprat e tij t’i propagandojmë sa më tepër në
botë, me përkthime dinjitoze dhe të shoqëruara me studime të thella mbi të e
veprën e vet akoma më dinjitoze. Duke ia bërë prezente botës Naimin tonë
me tërë vlerat e tij, kjo do të tërheqë edhe vëmendjen e albanologëve dhe
studiuesve të tjerë nga bota, të cilët do të sjellin prurje të reja për Naimin
tonë.
Tani, le të shohim Naimin e veprat e tij nga një kënd tjetër. Naimi, sikurse
ata kalorësit e mesjetës (e pse jo, edhe vërtet kalorës ishte, edhe fisnik ishte
– L.B.) në fushën e poezisë doli në „sheshin e burrave” dhe i hodhi
opinionit perandorak në fushën e letërsisë, poezisë „dorashkën“ për
dyluftim dhe në të ai doli fitimtar. Para se ai të nisë betejën për të afirmuar
gjuhën shqipe, letërsinë e poezinë e saj, ai e hodhi këtë „dorezë“
kalorësiake, e mati veten dhe afirmoi atë në gjuhët e sprovuara të poezisë si
persishtja etj. Ai punon me plan. Nuk ka asgjë rastësore te Naimi, qoftë në
veprimtarinë e tij të çdo lloji, qoftë në krijimtarinë e tij përfshi edhe atë
poetike. Divani i tij persisht „Ëndërrimet“ (me të cilin e filloi krijimtarinë e
tij; edhe titulli flet për ëndrrat e tij, për të ardhmen e vendit të vet – L.B.)
ishte sfida e parë që i bëri elitës intelektuale osmane. Ai i tregoi asaj se në
horizontin e letrave po vinte një yll i ri, një mjeshtër i poezisë persiane. Ai
deshi të bëjë emër me një kundërshtar të zorshëm, në një fushë luftimi tepër
të vështirë dhe të rrahur me kohë, siç ishte persishtja. Ai deshi të radhitej
qysh në fillim në krah të fituesve dhe fitoi. Studimi i dijetarit J. Karolidhis
për divanin e tij persisht është dëshmi e gjallë për këtë. Autori Naim 11 vjet
më pas do t’i shfaqë mirënjohjen për vlerësimet e tij. Në dyluftim me
252