Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

Karl Marx ka pasur për poezinë dhe artin e së shkuarës, psh të së shkuarës
greke, me të vërtetë shumë mirëkuptim dhe nëse në ndonjë pikë të teorisë së
tij ndoshta nuk ishte krejtësisht i sinqertë, ishte aty ku, megjithë dijet më të
mira që zotëronte, nuk i njohu artet si një organ i njerëzimit, por thjesht si
një copëz nga „superstruktura ideologjike“.
Jo, unë në të kundërt dua t’ju paralajmëroj ju komunistët për ata poetë, të
cilët ju ofrohen juve, të cilët përshtaten për të qenë tellallë dhe
bashkëluftëtarë. Komunizmi është diçka shumë pak poetike, nuk ishte as tek
Marx-i, dhe sot është akoma dhe më pak. Komunizmi do të vendosë madje
në rrezik poezinë, sikurse çdo valë e madhe pushteti material, ai do të ketë
pak sens për cilësitë dhe me hap të qetë do të vdesë një tërësi bukurie, pa i
ardhur keq për këtë. Ai do të sjellë shumëllojshmëri përmbysjesh dhe
rregullimesh të rinj, derisa shtëpia e re për shoqërinë e re të jetë ndërtuar, do
të ketë shumë shkatërrim rrethepërqark dhe ne artistët si lakej nuk do të
jemi aty në vendin e duhur. Do të qeshet edhe më shumë mbi ne dhe
shqetësimet tona të brishta dhe do të na marrin akoma dhe më pak
seriozisht, se ç’bëhej në kohën e borgjezisë.
Por në këtë shtëpi të re të njerëzimit shumë shpejt do të lindë pakënaqësi,
dhe sapo frika prej urisë të ketë shkuar, do të tregohet, se dhe njeriu i së
ardhmes dhe masës e ka një shpirt, dhe se ky shpirt zhvillon brenda vetes
llojet e urisë dhe nevojës, të instiktit dhe detyrimit dhe se instiktet, nevojat,
dëshirat, ëndrrat e këtij shpirti kanë një përqindje shumë të madhe në gjithë
atë, çfarë njerëzimi mendon dhe bën dhe synon. Dhe kur atëherë të ketë dhe
njohës të shpirtit: artistë, poetë, kuptues, qetësues, udhërrëfyes, atëherë do
të jetë mirë për njerëzimin.
Në këtë çast detyrat tuaja mund të shquhen qartë. Ju komunistët keni një
program të qartë për të përmbushur dhe ju duhet të përpiqeni vetë për këtë.
Në këtë çast detyrat tuaja shfaqen shumë më qartë, shumë më nevojshëm
dhe seriozisht sesa tonat. Kjo do të ndryshojë, sikurse ka ndryshuar mjaft
herë deri tani.
Me të drejtën e udhëheqësit të luftës ju ndoshta do të vrisni këtë apo atë
poet, sepse ai shkruan këngë lufte për armiqtë tuaj; ndoshta do të tregohet
më vonë, se ai nuk ish poet, por thjesht një thurrës pllakatesh. Por në dëmin
tuaj ju do të zhgënjeheni, nëse besoni, se një poet është një instrument, të
cilin mund ta shfrytezojë klasa në pushtet sipas dëshirës në sensin e një
skllavi apo një talenti të bleshëm. Me këtë mendim ju do të mashtroheni
rëndë me poetët tuaj dhe pikërisht më të pavlerët do të mbeteshin të varur
358