Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

e emrit dhe të ardhmes së fisit. Në vitin sprovëmadh 1982. I la në këmbim
penën, trandjen e prindit mbetur pa bir, - si në kohëra lufte, kur jo fëmijët
varrosin prindërit, por anasjelltas, - sidhe një sasi të stërmadhe letre të
bardhë. Në atë letër dergjet i vetmi ngushëllim, i shkallëzuar, gati-gati
ritual, i Prindit-Poet. Mirpo i rrëmbeu djalin. Mirpo i la krejt pjesën tjetër të
botës. Biri merr me vete një botë të tërë, ndërsa Prindit i duhet të rindërtojë
nga shkretia e strukur përtej letrës së bardhë dhe jetës së nxirë dhunshëm
botën-me-djalë. Aspak rastësisht, biri quhet Lumi***. Barasvlerësi i
Përmbytjes dhe i ujit të së shtunës në traditën shqiptare është E mori lumi.
Ky lumë haset edhe në përfytyrimin apokaliptik të prozatorit të madh
Mitrush Kuteli. Lumi i Madh përmbys gjithçka, kthen sëprapthi, rrënon dhe
gëlltit një botë të tërë - ndërsa prindi Ali Podrimja lipset ta mposhtë letrën e
bardhë të një zije pa ngushëllim duke pritur (edhe ne tok me të) çfarë ka për
të sjellë Lumi i Vogël.
*
Do të kish qënë e gabuar të pohonim se Podrimja nuk do të kish qënë
zëdhënësi i madh i Dhimbjes po qe se nuk do të kish humbur të birin. Por
është e sigurtë se tronditja e humbjes së një “kryevepre” në mish e eshtra e
mësoi dhe e përgatiti për të ligjëruar në vend të shumë njerëzve të shtypur
nga paparashikueshmëria e Vdekjes. Ai nuk e rrëmben të drejtën për të folur
në vend të të tjerëve dhe as nuk abuzon me sasinë e stërmadhe të letrës së
bardhë, por e fiton si një të drejtë tejlëndore, njëlloj sikur kjo e drejtë të
qënkej i vetmi mishërim i mundshëm i fëmijës së bjerrur, aq sa mund të
betohesh se është lindur me fuqinë dhe misionin për t’i ndriçuar të cfiliturit
nga vdekja, në palcë. Tragjedia na kujton tërthorazi ritin e stërlashtë të
dakëve, të cilët, për të marrë një përgjigje apo një falje nga Yjori, zgjidhnin
nga një djalosh të panjollë, të pastër shpirt-e-trup-kulluar, dhe e bënin të
hidhej në një gropë plot me shigjeta. Në një farë mënyrë, ai ishte
shpëtimtari i fisit. Po qe se përgjigja vonohej, donte të thoshte se djali nuk
pat qënë i pastër aq sa duhej. Prandaj zgjidhej një tjetër, dhe kështu deri në
marrjen e përgjigjes-zgjidhje. Një përfytyrim tanimë i pragmatizuar rreth
rëndësisë së trupit dhe të shpirtit, i shtynte dakët të gëzoheshin në vdekjen e
dikujt, të këndonin, të ngazëlleheshin, dhe të qanin me shtatë palë lotë kur
lindej dikush.
Koha dëshmon se Podrimja nuk është zgjedhur rastësisht. Drama mizore e
hapësirës në të cilën është lindur, – ku shpesh vetëm vdekja nuk vonon e ku
nënat i mëkojnë edhe fëmijët e vdekur, – përgatiste kaherë një zë i cili do të
mundte t’i jepte zemër shpirtit të bashkësisë në çaste mëdyshjesh, ose pas
fatkeqësish që duken absurde. Roli i këtij zëri nuk është më i vogël as sot,
421