Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

eros”). Pra, Naimi pas greqishtes së vjetër dhe asaj katharevusa i drejtohet
opinionit stambollit, me majën e majës së greqishtes, me gjuhën e vet, atë
fanariote, të cilën e zotëronte në majë të gishtave. Ato 8 këngë të “O eros”
ai i shkroi për miqtë e vet rumë të Stambollit me një gjuhë të zgjedhur, në
gjuhën që ata flisnin, që ata kultivonin, duke treguar se nga pikëpamja e
gjuhës ai s’u linte atyre asgjë mangut, madje mund të hahej me ta për të
zbukuruar “Parnasin” grek e për t’i kënaqur ata. Këtë e bënte gati 10 vjet
pas botimit të “Ëndërrimeve”, për të cilën J. Koralidhisi njeu penën e vet
prej savanti për të shkruar një studim për divanin persisht të Naimit. Për
Naimin nuk ishte problem; ai shkroi poemën me 8 këngë në një kohë të
shkurtër, ndonëse e “qëndisi” si nga ana gjuhësore ashtu edhe letrare duke u
treguar atyre lartësinë e tij si poet, si njeri i kulturës, si njohës brilant i
kulturës helene të vjetër e të re. Veçse Naimi e shkroi pas 11 vjetësh, kur ai
ishte bërë Naim, por një Naim që ngjalli shqipen. Ndërkohë, miqve u
“rrëfente” prapë: unë jam Naimi, mirëdashës i popullit grek, ama jo i
qarqeve shoviniste. Ai ofronte “Dashuri” e respekt reciprok të të drejtave.
Ai fliste për perënditë e lashta greke, por siç na vë në dukje Dhori Qiriazi, ai
ishte në korrent të rrymave më të fundit të kohës në letërsi, shkruante si
parnasian dhe Qiriazi s’mungon të numërojë veçoritë e kësaj rryme në librin
e tij të vitit 2000 në parathënie që spikasin te Poeti Naim. Naimi ecte me
kohën dhe i njihte rrymat e ndryshme letrare, sidomos ato perëndimore,
frënge që ndikonin në Perandorinë Osmane. Në shtypin osman pati debate
të shumta për të cilat Agah Sirri Levend në librin e tij për Sami Frashërin
nuk mungon të flasë. Ishin debate të ashpra midis përkrahësve të rrymës së
vjetër, të përkrahësve të letërsisë së vjetër osmane, të divaneve në luftë në
grupin e grumbulluar rreth revistës “Serveti Funun” (Thesari i shkencës) të
shkrimtarëve të rinj osmanë në krye të të cilëve u vu shkrimtari e poeti
Teufik Fikret (thuhet se është i gjakut shqiptar – L.B.). Në krah të tyre u
rendit në këto debate edhe dijetari Shemsedin Sami, i vëllai i Naim
Frashërit. Ata ishin parnasianë dhe iu kundërvunë krahut konservator të
kryesuar nga shkrimtari osman Muhallim Naxhi. Naimi mesa duket nuk
ishte jashtë këtyre rrjedhave. Librat e parnasianëve turq kishin kaluar në
duart e tij si censor e kryecensor i perandorisë. Si krijues edhe ai nuk kishte
mbetur jashtë këtyre rrjedhave. Në qoftë se nuk e shfaq këtë ndikim
(parnasianë – L.B.) në letrat shqipe në vjershën e tij “O eros” greqisht
tregon se ai ecën me kohën dhe me këtë botim të vogël si sasi por
njëkohësisht të madh, si cilësi ai i tregon opinionin osman që është një
njohës i mirë i letërsisë kontemporane (të kohës) dhe ecën me rrjedhat e saj.
Kjo është një “dorashkë” tjetër e dytë që u hidhej qarqeve shoviniste greke
që bënë aq shumë për të penguar popullin shqiptar në rrugën e tij të
vetëdijësimit nëpërmjet gjuhës shqipe dhe u përpoqën të pengonin (ndofta
edhe të vrasin siç bënë në disa raste me mësuesit e shkollës së parë shqipe si
Pandeli Sotirin e më pas Petro Nini Luarasin – L.B) përfaqësuesit më
260