Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

ishte ai shqiptar. Bash në këto çaste të vështira del një Naim, bir shqiptari,
fisnik shqiptar, i vë shpatullat kësaj barre, i del përpara kësaj nevoje me
sukses. Në një kohë të shkurtër, duke e lënë emrin e namin e madh që mund
të korrte në letërsi të tjera të mëdha, merret me hiçin dhe shpëton një gjuhë,
atë të mëmës së vet që i dha gji dhe të “nënës së ëmbël Shqipëri që i jep
forcën që ka dhe krijoi një letërsi të vogël me duart e tij për gati 10 vjet,
letërsinë shqipe, pa u bërë merak për emra e përemra. Koha më vonë emrin
e tij e ngriti në një piedestal akoma më të lartë. Ndaj, rilindësi nga anët e tij,
Rauf Leskoviku, do të shkruante për të se: “shumë të rëndoi barra, por ti
ngrite pa gur e baltë një shtëpi të lartë. Për të Naimi ishte profet mbi profetët
dhe shkrimtar mbi shkrimtarët, i paarritshëm...
Pasi botoi “Iljadhën” e Omirit në shqip, Naimi s’u kufizua me kaq. Ai e
dinte se koha e eposeve kishte mbetur në lashtësi e në mesjetë. Për
shqiptarët e gjuhën shqipe puna ndryshonte. Ata kishin nevojë për një epos
të ri kundër armikut që i kishte robëruar. Shqiptarëve u duheshin epose të
rinj, epope të reja i prisnin. Prandaj “Homeri” shqiptar, Naimi, vendosi dhe
shkroi jo një, por dy epose, dy Iliada. Në “Iliada” Homeri i vë bashkë
perënditë me heronjtë e lashtësisë. Te Naimi i kemi të ndarë; kemi dy vjet
më pas eposin e parë “Istoria e Skënderbeut”, që i kushtohet një heroi
shqiptar të ndjekur po nga shokët e tij heronj, përballë pushtuesit të huaj.
Vendin e Trojës (truallit L.B.) të lashtësisë këtu e zë Kruja (kroi, burimi –
L.B.) e Mesjetës, e Skënderbeut, Me zjarr e shpirt i këndon të shkuarës së
lavdishme të popullit të tij të shumëvuajtur por trim dhe i kujton se epopeja
e re e çlirimit e pret përpara, për të luftuar si dikur.
Iliada e dytë, apo, si të thuash ajo “fetare”, është “Qerbelaja”. Në vend të
një eposi Naimi krijoi dy epose për shqiptarët, për t’i mobilizuar në luftën
për liri. Në qoftë se Homeri i këndonte të shkuarës, “Homeri” Naim duke
evokuar të kaluarën indirekt i drejtohet shqiptarëve në emër të së ardhmes...
Njeriu, duke parë këto dy epose të Naimit dhe gjithë atë punë që bëri për
shqipen, Shqipërinë dhe shqiptarët, në një kohë relativisht të shkurtër,
shumë intensive, që në fund të fundit i shkurtoi jetën, “e treti si qiririn”, nuk
mund të mos mendojë se si ia arriti kësaj. Vetëm të bësh vlerësimin e saj
duhet një njeri që të jetë, të paktën si Naimi, të ketë dijen e tij, kulturën e tij,
gjuhët e tij dhe aftësitë e tij krijuese, drejtuese, organizative etj. Të
mendonim vetëm ato çka përmendëm më lart për krijimtarinë e tij në gjuhën
perse e greke me tërë variantet e saj, madje ai mund të kishte bërë, po ta
donte puna, edhe në latinisht. Do të duhej të bashkonim një orientalist,
zotërues të persishtes e gjuhëve të Lindjes si Vehxhi Buharaja, , një zotërues
të greqishtes së vjetër e latinishtes si Gjon Shllaku, apo një zotërues brilant
të greqishtes së vjetër e të re si Spiro Çomora, të shkrirë në një. Po dhe kjo
s’do të mjaftonte sepse duhet të ishin krijues të poezisë në ato gjuhë të një
niveli tepër të lartë si Naimi, gjë që është e pamundur. Për studimin e
Naimit duhen ekipe të tëra specialistësh. Njeriu, duke u gjendur para një
262