Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

Monsinjori zgjidhet të përballë në moshën e pjekurisë kohërat më të errëta
që pat parë njerëzimi, kohëra kur lënda pandehu se mori përfundimisht
pushtet mbi shpirtin dhe u vërsul ta shfaroste. Për një qënie që e sheh
martirizimin si bekim, kohëra të tilla janë gjithmonë të mirseardhura. Shën
Pavli ia pat zbërthyer rreth dy mijë vjet më parë dishepullit të vet Timoteut:
“Ki parasysh këtë: kur na pret mbarimi i kësaj kohe, do të ketë kohë të
vështira. Atëhere njerëzit do të jenë egoistë, të dhënë pas parasë,
mburracakë dhe mendjemëdhenj. Do të fyejnë të afërmit, prindërit s’do t’i
dëgjojnë dhe s’do të kenë frikë nga asgjë. Do të jenë mosmirënjohës, të
padashur dhe të papajtueshëm, shpifës, të papërmbajtur, brutalë, do ta
urrejnë të mirën, do të jenë të pabesë, mendjemëdhenj dhe arrogantë. Ata
nuk do të kërkojnë atë që i pëlqen Perëndisë, por vetëm atë që shton
kënaqësitë e tyre. Vërtet, do të shtiren si të përshpirtshëm, por fuqinë e
përshpirtshmërisë së vërtetë nuk e njohin” 79 .
Monsinjori njihte së brendshmi edhe mënyrat se si rridhte pushteti në
Ballkan e më gjerë, si kalonte nga njëri brez në tjetrin, nga stërgjyshi tek
nipi e stërnipi – dhe pse. Dinte pse pushteti mbetej dikur natyrshëm brenda
një grupi njerëzish dhe pse ata quheshin të zgjedhur nga Zoti, fisnikë,
sundimtarë të adhuruar nga populli. Mirpo terri i kohërave të reja ka
pabesinë dhe fantazinë që jo rrallë e liga, në mungesë të jetës, rreket t’i
shfrytëzojë për t’u dukur e përjetshme. Lidhjet e gjakut dhe të nderit
zëvendësohen dhunshëm me lidhjet e mbështetura në utopi. E atë që në
Ballkan e ka bërë utopia s’e ka bërë as Perëndia. Gjikajt janë fisnikërisht të
pafuqishëm ndaj këtyre kohërave, sepse janë rregjur të mbijetojnë në një
tjetër lloj politike, në një tjetër lloj strukture pushteti. Fjala me peshë,
mirëkuptimi, fair-play-i dhe kulti i mospërfitimit vetjak duken rrëfenja për
të vënë në gjumë fëmijët përballë dhunës që përzjehet me çdo lloj tradhtie,
kakofonie shpirtërore e paranoje. Ndoshta duke parandjerë këto përmbysje,
Ion (Gjon) Gjika, – tri herë kryetar i Akademisë Rumune, njëri nga viganët
e mendimit, të diplomacisë dhe, siç doli më pas, edhe të prozës rumune 80 – i
pat lënë të nipit amanet përshkrimin e disa prej kthetrave të bishës që ish
turrur të mbyste planetin. Vëllimi “Në kohën e Karaxhës” ka disa portrete
dhe vërejtje të paharrueshme dhe na ringjall para sysh një Ballkan
magjiplotë, pavarësisht nga mëkatet që e brejnë. Aty gjen politikanë që
mburren se janë jo vetëm demokratë, por edhe demagogë, që s’duan të
vdesin jo se i tremben vdekjes, por ngaqë s’dinë si do t’ia bëjë populli pa ta,
individë që rrojnë vetëm për të mos lënë miletin në shkatërrim, hajdutë dhe
vrasës dhe shtazë të babëzitura që janë gati të gërditin pjellat e veta vetëm
79 Dhiata e Re dhe Psalmet, GBV 1991 by permission, f. 380.
80 Shih „Ion Ghika, Din vremea lui Caragea, Scrisori către V. Alecsandri / Nga koha
e Karaxhës, Letra për V. Alecsandrin, Bukuresht 1960, Biblioteca pentru toţi /
Biblioteka për të gjithë, me një parathënie të zgjeruar nga D. Păcurariu.
278