Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

këtë shkollë, vështrimi i tij mbi historinë është ai i një ekonomisti kombëtar,
një specialisti të madh, por në asnjë mënyrë „më objektiv“ se ai i mënyrash
të tjera të vështruari, ai është jashtëzakonisht i njëanshëm dhe joelastik:
gjenialiteti dhe justifikimi i tij nuk gjendet në rangun më të lartë të
mendimit, por në vendosmërinë e tij për veprim.
Nëse ne sot do të gjendeshim në vitin 1831 dhe jo në 1931, ndoshta poeti
dhe shkrimtari do të ishte shumë i shqetësuar nga dhimbjet dhe tronditjet e
së nesërmes dhe pasnesërmes dhe për njëfarë kohe do t’i kushtonte të gjithë
fuqitë e veta njohjes së përmbysjes që po përgatitet. Kështu e ka bërë
asokohe poeti Heinrich Heine, dhe ai u bë për njëfarë kohe, ndoshta për
kohën më të frytshme të jetës së tij, mik dhe bashkëpunëtor i Karl Marx-it
në Paris. Sot ama po ky Heine do të interesohej sërishmi më shumë për të
nesërmen dhe pasnesërmen sesa për zbatimin e asaj, që prej kohësh është
njohur si e drejtë dhe e vlefshme për t’u zbatuar. Ai do ta njihte pa u
menduar më gjatë, që socializmi e ka lënë mbrapa shkollën e tij dhe tani ose
duhet të marrë pushtetin e botës ose do të marrë fund. Dhe ai do ta
miratonte dhe do ta quante të drejtë këtë ngjarje, pushtimin komunist të
botës, por nuk do të kishte ndonjë shtysë, që të merrte pjesë edhe vetë në
këtë makinë që rrokulliset plot vrull.
Poeti nuk është as diçka më mirë as diçka më pak se një ministër, një
inxhinjer, një fjalimtar, por ai është diçka krejt tjetër nga ata. Një sëpatë
është një sëpatë, dhe me të mund të çash dru ose dhe kokë. Një orë ose një
barometër shërbejnë për të tjera arsye, dhe kur bëhet përpjekja të çahet dru
ose kokë me to, atëherë ato shkatërrohen, pa pasur ndonjë njeri përfitim prej
kësaj.
Nuk është këtu vendi, që të numërojmë dhe sqarojmë detyrat dhe funksionet
e poetit, si të një vegle të veçantë të njerëzimit. Ai është ndoshta një lloj
nervi në trupin e njerëzimit, një organ, që të reagojë në prani thirrjesh të
brishta apo nevojash, një organ për të zgjuar, për të paralajmëruar, për të
tërhequr vëmendjen. Por ai nuk është një organ, me të cilin të thurren dhe
gozhdohen pllakate, ai nuk përshtatet për tellall në treg, sepse fuqia e tij nuk
gjendet tek zëri i lartë, këtë Hitleri mundet ta bëjë shumë më mirë. Por
sidoqoftë, detyrat e tij mund të jenë këto ose ato: vlerë ai ka dhe seriozisht
ai është për t’u marrë vetëm atëherë, kur nuk e shet veten dhe nuk e lë veten
të shfrytëzohet, kur ai më mirë pranon të vuajë ose vdesë, sesa të tradhëtojë
atë që ai e ndjen si thirrjen e tij.
357