Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

Wertheimer, që është një komparatist i njohur jo vetëm në Gjermani. Gjatë
aktiviteteve të tij shkencoro-letrare janë ftuar në Tuebingen shkrimtarë të
shquar anë e mbanë botës, të cilët merrnin pjesë në veprimtari të ndryshme
letrare dhe vinin poashtu edhe në seminaret e larta të tij dhe tregonin për së
afërmi për punën e tyre. Kontakti i drejtpërdrejt me ta ka qenë shumë i
frytshëm për krijimtarinë time.
Dua të përmendi këtu emra si Herta Mueller, Peter Rühmkorf, Yoko
Tawada, Peter Turrini, Susan Sonntag, Marlene Streeruwitz, Joao Ubaldo
Ribeiro, Günter Grass etj. Dua të them poashtu, se i gjithë qyteti i
Tuebingenit është kthyer gradualisht në një vendlindje të dytë për mua.
Këtu i kam menduar dhe shkruar të gjitha librat tjera. Prandaj edhe jam
shumë i lidhur me këtë qytet.
Revista Haemus: Mbrojte një tezë doktorate që duhet botuar patjetër edhe
në shqip. A mund të na besosh disa veçanti të kësaj teze dhe të pengesave që
të dolën gjatë zbërthimit të saj?
Riat Ajazaj: Unë u rrita mes diktaturave; asaj të Titos, Enverit dhe së fundi
të Miloseviqit. Kur erdha në Gjermani në vitin 1993 kisha përshtyjen sikur
isha aq i ngarkuar me pamje nga vende diktatoriale, sa nuk më jepej të
merresha me ndonjë temë tjetër hulumtuese. Pas fillimit të studimeve në
vitin 1994, këtë ide ma forcoi edhe qasja e diskursit gjerman ndaj
përpunimit intenziv dhe të gjithanshëm të diktaturës së Hitlerit. Kështu gjeta
një klimë të mirë për t’u marrë me këtë temë. Shembujtë më të mirë të
trajtimit të kësaj teme nga ana e letërsisë i gjeta te autorët latinoamerikanë
të letërsisë së angazhuar Asturias dhe García Márquez, që kanë bërë ndikim
edhe në letërsinë shqipe, si në shembullin e romanit „Spiritus” (1996) të
Kadaresë. Kështu ky roman mund të quhet edhe si version i romanit
latinoamerikan për diktaturën. Kjo del nga hulumtimet e mia, (në ato të
magjistraturës dhe ato të doktoraturës). Në këto punime kam krahasuar
mënyrat e narracionit dhe figurat, të atyre që shkaktojnë dhunë dhe të atyre
që pësojnë nga diktatura, mandej kam krahasuar elementet fantastike dhe
mjetet stilistike. Figurat e këtyre diktatorëve të paraqitur u takojnë
gjeneratave dhe gjeografive të ndryshme. Prandaj edhe vështërsitë më dolën
te krahasimi i figurës së diktatorit në romanin e Carpentierit, që është njëfigurë-roman,
me figurat e romaneve të Asturiasit dhe Kadaresë, që janë
figura fragmentare dhe ngjajnë shumë me njëra-tjetrën. Mandej edhe
zhvendosja e ngjarjes prej Parisit për në një vend fiktiv latinoamerikan dhe
anasjelltas tërhjek me vete prototipin eurocentrist të diktatorit
latinoamerikan, përderisa në dy romanet tjera ky lloj demaskimi nuk
trajtohet në mënyrë të drejtpërdrejt. Kështuqë në punimin tim përfshiva
401