Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

kolosi të tillë, nuk di se çfarë të bëjë, të qeshë apo të qajë me ata që tentojnë
të hedhin baltë mbi një Homer të tillë shqiptar. S’na mbetet veç të vëmë
buzën në gaz përpara këtyre njerëzve “mjeranë”, të cilët duke u përpjekur të
hedhin “gurë” mbi Naimin, s’bëjnë gjë tjetër, veçse ato u bien mbi kokën e
tyre, sa herë e ngrenë para lartësisë të kolosit NAIM; s’bëjnë gjë tjetër veçse
provojnë liliputërinë e tyre... Liliputët, çfarëdo që të bëjnë, prapëseprapë
mbeten me një “l” të vogël, ndërsa Kolosi Naim mbetet kolos më “K” e
madhe që ka në krye e që gjithmonë është para “l-së”.
Studiuesi Dhori Qiriazi në fund të parathënies së vet e krahason poetin tonë
kombëtar Naim me poetin kombëtar të grekëve Dhionisis Sollomos. Ai kap
disa momente, që janë të përbashkëta, si të thuash, që i afrojnë. Shtëpia
muze e Solomos-it është në buzë të detit Jon, në ishullin e Korfuzit dhe
shikon përballë brigjeve shqiptare. Naimi për një kohë jetoi në Sarandë,
përballë brigjeve korfiate dhe aty ka qenë për disa vjet drejtor i doganës
osmane dhe ajo ndërtesë u bë më pas shtëpi muze e tij. Dy poetë kombëtarë,
ndonëse në kohë të ndryshme, më dy brigje fqinje. Si kohë i ndan një
gjysmë shekulli. Dhionis Sollomosi jetoi në gjysmën e parë të shekullit 19
dhe i parapriu, me veprimtarinë e vet, krijimit të shtetit grek dhe arriti të
shohë jetësimin e tij. Ndërsa Naimi jetoi në gjysmën e dytë të shekullit 19
dhe veprimtaria e tij i parapriu, gjithashtu, krijimit të shtetit të vet, por në
dallim nga Dhionisi grek, Naimi shqiptar nuk e pa shtetin e vet të pavarur.
Dhori Qiriazi në fund nënvizon edhe mesazhet e miqësisë që përcollën të dy
poetët. Naimi ndaj popullit grek e fqinjëve të tjerë ballkanikë në “Dëshira e
vërtetë e shqiptarëve” përcjell mesazhin e miqësisë dhe bashkëpunimit e
respektit reciprok të të drejtave të secilit. Ndërsa Dhionis Sollomosi përcjell
mesazhin e paqes midis popujve fqinjë dhe se populli i tij duhet të shohë
vetëm në atë që i takon, jo me tepër. Gjithashtu, në jetën e tyre ka një
moment të përbashkët në lidhje me krijimtarinë e tyre. Ata e filluan
krijimtarinë e tyre poetike në një gjuhë të huaj. Sollomosi në gjuhën italiane
ndërsa Naimi në gjuhën perse. Qëllimi ka qenë i njëjtë, afirmimi i tyre si
poetë në gjuhë të rrahura të poezisë ku poezia kishte traditë shekullore,
qoftë italishtja, qoftë persishtja. Mbasandaj ata me tërë forcat e shpirtit të
tyre, tërë talentin e tyre e vunë në shërbim të atdheut të vet. Koha i afirmoi
si poetë kombëtarë të vendeve përkatëse. Sollomosi, kur vdiq më 1858 në
Korfuz, nuk kishte se si ta njihte Naimin 12 vjeçar, i cili qysh në atë kohë
bënte hapat e para në njohjen e poezisë në disa gjuhë në sallonin e teqesë
bektashiane të Frashërit si në persisht, arabisht, osmanisht, të Hatikasë, që
këndohej në ditët e matemit (zisë) bektashiane, e shqipëruar nga poeti i
Frashërit, Dalip Frashëri; poezitë e shkrimtarëve bejtexhinj shqiptarë të një
Ibrahim Nezim Frakulla apo të Hasan Zyko Kamberit të Kolonjës, aty pranë
etj. si dhe poezitë popullore të toskërisë, ku i këndohej trimërisë së
shqiptarëve në luftë me armiqtë. Naimi, duke bërë “Zosimean” e Janinës, do
të ketë mësuar diçka për poetin e sapovdekur grek, Dhionisis Sollomosi.
263