Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

KRITIKË / CRITICĂ
LAURANT BICA
Naimi dhe muzat greke
Nga libri “Naimi në Kostandinopojë”
Ndërsa ishim duke i vënë pikë studimit tonë për Naimin në kërkim për të
saktësuar një të dhënë në botimet greqisht të tij, na ra në dorë një libër i vitit
2000 i studiuesi Dhori Qiriazi, në dy gjuhë: greqisht e shqip, për
krijimtarinë e Naim Frashërit, me titullin “O eros” (Dashuria). Në të
përfshiheshin tri vepra të Naimit tonë: “Dëshira e vërtetë e shqiptarëve”
(1886), “Dashuria” (1895) dhe “Iljadha” e Omirit (Kënga e parë), përkthimi
i saj në shqip (1896). Në të hartuesi i botimit, Dhori Qiriazi, na i jepte këto
krijime naimiane për herë të parë në dy gjuhë – greqisht e shqip. Zaten, dy
të parat origjinalet ishin shkruar greqisht prej Naimit dhe në krah jepeshin
përkthimet e tyre, të bëra më pas nga të tjerë. Ndërsa me “Iljadën” jepej
origjinali greqisht i Homerit dhe përkthimi i vjershëruar shqip i Naimit.
Botimi në këtë mënyrë i tyre – greqisht e shqip – ashtu edhe i
“Ëndërrimeve” (Tehajylat) vite më parë, në persisht e shqip, nga studiuesi
Jorgo Bulo, krijojnë hapësira të reja për studiuesit e sotëm të kulturuar e të
nesërm, njohës të gjuhëve respektive, për të thënë një fjalë të re më të
kualifikuar për poetin tonë të kombit. Në librin e vet Dhori Qiriazi shkuan
një parathënie me mjaft interes, Sa mirë do të ishte që, sikurse
„Ëndërrimet“, të kishte një studim hyrës, siç ka bëtë studiuesi i letërsisë
sonë, zoti Jorgo Bulo. Megjithatë, duke e shfletuar atë, gjetëm disa
konstatime dhe ide me vlerë, që na tërhoqën vëmendjen, tek të cilat do të
ndalemi më poshtë. Në fillim të veprës së parë greqisht “Dëshira e vërtetë e
shqiptarëve”, botuar në Bukuresht, Naimi ka një kushtim, që flet shumë për
të, aq më tepër që ai ishte në hapat e para të krijimtarisë. Ai shkruan:
“Nënës sime të ëmbël, Shqipërisë, Asaj që më dha gjithë forcën që kam”.
Dhe këtë ai e bën pikërisht në një botim në gjuhën greke, nëpërmjet të cilit
ai i drejtohej kryesisht një auditori të huaj, duke mos mohuar edhe
shqiptarët e shkolluar në shkollat greke brenda e jashtë perandorisë,
sigurisht, ata të krishterë.
Pas veprës “Ëndërrimet”, që është botimi i parë i tij në gjuhë të huaj, në
persisht, brenda Perandorisë Osmane, duke mos llogaritur krijimet e tij
shqip në revistën “Drita – Dituria” (1884-1885), vjen botimi i tij i dytë,
prapë në gjuhë të huaj, këtë radhë greqisht dhe jashtë perandorisë.
Natyrshëm, vetvetiu lind pyetja: pse Naimi boton përsëri në gjuhë të huaj,
ende pa nxjerrë një botim shqip?
249