Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

osmane. Jo thjesht si gjuhë për ta folur, por në tërë gjerësinë e gamën e vet,
aq sa ishte në gjendje të përkthente në këtë gjuhë, të shprehte me mjetet
artistike dhe jo vetëm atë të kësaj gjuhe, arritjet më të mira të mendimit
botëror në fushën e poezisë, të përkthente Homerin, atin e poezisë, siç e
quan vetë. Gjuha osmane kishte, deri në kohën e Naimit, 6 shekuj jetë, 6
shekuj në të cilën krijohej një letërsi e tërë e sidomos në lëmin e vjershërisë.
Edhe ajo nuk ishte e pakët, ishte gjuha zyrtare e një perandorie. Dhe Naimi
tregon se ndonëse ishte shqiptar, ai e dinte atë me rrënjë, e kishte si gjuhën e
vet të mëmës. Ai e kishte folur, shkruar e perfeksionuar që nga vegjëlia në
sallonin e teqesë bektashiane të Frashërit me baballarë e dedelerë të shquar
me kulturë të marrë në Harasan, Iran, Stamboll, Kairo e gjetkë, pa folur për
atë se ajo ishte gjuha e përditshme e tij e komunikimit dhe e leximit.
Me botimin e „Iljadhës“ së Omirit në osmanisht Naimi fitonte edhe dy
dyluftime të tjera, atë të greqishtes së vjetër dhe të gjuhës së perandorisë,
osmanishtes.
Le të ecim më tej.Pas botimit të këtyre tre veprave radhazi (1884 dhe dy të
tjerat më 1886) botohet në Bukuresht poema „Bagëti e Bujqësia“. Naimi,
pasi e ka afirmuar veten në katër gjuhë, duke e bindur elitën ballkanike dhe
atë mbarosmane dhe më tej edhe atë iraniane e më gjerë në Lindje për
aftësitë e tij në fushën e poezisë, pasi e ka afirmuar veten si njohës dhe
mjeshtër i poezisë edhe të asaj mëme traditë si persiane, greke e vjetër,
greke e re dhe të asaj osmane, ai i përvishet punës për të krijuar traditë për
një gjuhë të re, gjuhën shqipe, gjuhën e vet të nënës. Askush nuk mund ta
akuzonte në opinionin intelektual se ai po i hynte si „axhami“ një pune të
vështirë dhe të parealizueshme. Ai u kishte treguar se ishte një mjeshtër dhe,
po të vazhdonte të shkruante në secilën prej këtyre gjuhëve me traditë, qoftë
edhe atë osmane, që kishte traditën më të shkurtër (6 shekullore) mund të
bëhej me emër, një nga poetët më me famë. . Naimi nuk preferoi këtë rrugë,
që do të ishte në njëfarë kuptimi „më e lehta“, por ai zgjodhi një terren
pothuajse djerrëdhe aty ai u fut me tërë aftësitë, kulturën e talentin që
kishte, i vendosur për të pasur sukses. Edhe këtu qiti „dorashkën“, por ia qiti
jo një gjuhe të huaj, traditës së huaj në poezi; ia qiti gjuhës së vet, ku nuk
kishte asgjë në shesh. . Dhe ndofta kjo ka qenë sfida dhe beteja më e
vështirë për Naimin, që pothuajse nga hiçi ai të ngjallë një traditë, të hedhë
vetë themelet e një tradite. Kjo „betejë e katërt“, tashmë me gjuhën e
mëmës, ka qenë më e vështira, ndofta dhe më e lavdishmja, që e bëri të
pavdekshëm emrin e tij, sepse ai e nxori me krijimtarinë e vet poetike këtë
gjuhë nga harrimi dhe populli i dha dekoratën më të madhe që nuk ia dha
asnjë akademi e ndonjë popull tjetër për poezitë e veta. Populli e quajti
„Bilbili i gjuhës shqipe“. Vepra, apo më mirë të themi kryevepra e tij,
poema „Bagëti e Bujqësia“ është dëshmia më e mirë për këtë. Kjo është
edhe një nga arritjet më të mëdha të Naimit, ndofta më e madhja në lëmin e
poezisë. Ai jo vetëm thuri një poemë me vlera të jashtëzakonshme në të
254