Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

eminentët e tij). Por “dorashkat” naimjane nuk mbarojnë me kaq. Më 1896
sillet “Iljadha” e Omirit (Iljada e Homerit – L.B) kënga e parë në gjuhën
shqipe, dhjetë vjet pas kthimit të saj në turqisht po nga Naimi. Si qëndronte
puna? Kjo ishte “vula naimjane” për atë proces që e nisi vetë Naimi, për të
krijuar një letërsi të re, një traditë letrare në gjuhën shqipe ku ajo nuk
ekzistonte. Këtë ai e arriti me sukses. Tre vjet më vonë, më 1899, në letrën
që do t’i shkruante dhëndrit, Murat Toptanit, Naimi me Saminë do të bënin
bilancin e punës së bërë për shqipen e shkollën shqipe. Armiqtë tanë
mendonin se shqipja do të zhdukej, por përkundrazi, për fatin tonë shqipja u
bë, u shkruan libra me të tregoi ç’gjuhë e vlefshme qe mësuar nëpër shkolla
etj. Bilanci ishte pozitiv. Naimi krenar për këtë, më 1896 i vë vulën kësaj
duke përkthyer “Iljadën”, e atit të vjershërisë, Homerit, duke treguar se
shqipja është njësoj si gjuhët më të përpunuara.” Homeri mund të
vjershërohet edhe shqip. Në qoftë se dhjetë vjet më parë, siç na thotë
studiuesi kosovar Hasan Kaleshi “Iljadën” vetëm e përktheu osmanisht, por
pa e vjershëruar, në shqip ai e vjershëron dhe sa bukur dhe me sa pasion, aq
sa shqiptari duke e lexuar mendon se ajo është shkruar për herë të parë jo në
greqisht por në shqip. Kjo ishte “doreza” e fundit për opinionin intelektual
perandorak e ballkanik. Konkluzioni: shqipja u bë, shqipen e bëmë “ne”,
domethënë ai bashkë me rilindës të tjerë, i vëllai, Vretoja, Kristoforidhi,
Pashko Vasa etj etj. Respekte të pafundme këtyre bijve të popullit shqiptar
që në luftë dhëmb për dhëmb me armiqtë e kombit shqiptar e të gjuhës
shqipe i lanë ata me gisht në gojë dhe popullit të tyre i çelën rrugën e dritës
e të progresit që ne bijtë, nipat e stërnipat e tyre gëzojmë sot. Lavdi të
përjetshme të atyre!
Në qoftë se do të shikonim sfidat që i bëri kohës, armiqve etj lartësinë e tij
si mjeshtër i poezisënë gjuhë të huaja dhe në shqip (madje në “Bagëti e
Bujqësia“ ai i kundërvihet atyre shqiptarëve bukëshkalë që me dashje apo
pa dashje kishin humbur besimin tek shqipja dhe ai ua ktheu përsëri atë.
Pena e tij u kthye me himn të shqiptarizmit. Cili nxënës shqiptar qysh nga
koha e Naimit nuk i di vargjet “O malet e Shqipërisë... etj etj. Sot ato
këndohen po si himn si në trojet etnike edhe në diasporë (të përshtatura ato
këndohen lidhur me aktualitetin sa të sotshëm aq edhe të djeshëm. Shqipëri
o nëna ime! O Kosovë o nëna ime!). Naimi e tregoi veten një kryemjeshtër i
poezisë si persisht dhe greqishten në të tre variantet e saj, të vjetër
vjershërimit si në gjuhët katharevusa, fanariote po ashtu edhe osmanisht.
Dhe këtë aftësi e mjeshtëri artistike ai e vuri në shërbim të një gjuhe tepër të
lashtë, por fatkeqësisht të pa punuar e të lënë në harresë. Ai pothuajse duke
u nisur nga hiçi trasoi një rrugë të re, krijoi një traditë të re. Atë që të tjerët e
kishin bërë për shekuj e mijëvjeçare me gjithë ato forca, ai tentoi pak a
shumë i vetëm të çajë dhe ia arriti me sukses me veprat e tij brilante e pastaj
e ndoqën të tjerët. Kjo tregon se ç’punë vigane bëri Naimi ynë i madh. Ishin
ndërmarrje titanike që i kërkonte nevoja e “mbijetesës” së një populli siç
261