Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

Revista Haemus: Në kohën kur botoje për herë të parë, Kosova ishte krejt e
ndryshme nga tani? Si zhvilloheshin atëherë marrëdhëniet mes
shkrimtarëve? A gjallonte një mirëkuptim dhe një ndihmë e ndërsjellë mes
breznive të ndryshme letrare?
Ragip Sylaj: Në kohën kur botoja (jo) vetëm unë, dikur në vitin 1979 ishte
njëfarë feste e vogël, por edhe një gëzim i madh. Aq shumë jam gëzuar kur
e kam botuar poezinë e parë saqë sot do ta barazoja figurativisht me vetë
aktin e ringjalljes. Kjo për faktin se kisha konsideruar se e kisha dhënë
provimin kryesor jetësor, pa e ditur se në jetë e edhe në krijimtarinë letrare
të presin provime të rënda e të pandërprera.
Në marrëdhëniet ndërmjet shkrimtarëve më duket se ka pasur më tepër
humanizëm sesa ekziston sot dhe, siç theksoni edhe ju, ekzistonte edhe ai
mirëkuptim e ndihmë e ndërsjellë ndërmjet breznive. Me shumë mall dhe
respekt i kujtoj ato kohë dhe ata shkrimtarë. Ndoshta ishte ai sistem totalitar
dhe antishqiptar që na bashkonte në një ideal etik e estetik... Ku ta dish!?
Por, tash disi e kuptoj shembjen e antivlerave, por s’e honeps dot shembjen
ose zhbërjen e atyre lidhjeve të forta ndërmjet shkrimtarëve. Gjithmonë
mendoj se ai organizim e ajo mbështetje ishte aq e mirë (së paku mua më
është dukur kështu) saqë i ngjante njëfarë misioni, ku gërshetohej në emër
të artit të letërsisë: edhe miqësia, edhe atdhetaria, edhe respekti, edhe
përkrahja nga mësimi i ndërsjellë i mjeshtërisë për të shkruar e deri te
përkrahja e natyrës materiale. Mrekulli do ta quaja po të arrinim t’i
tejkalonim vlerat e asaj kohe, në kuptimin e gjerë të fjalës.
Revista Haemus: Si e ke parë në fillimet e tua dhe si e sheh tani letërsinë
që shkruhet shqip, pavarësisht nga gjeografia apo gjeo-politika?
Ragip Sylaj: E para e punës, akëcili njeri nuk mund të masë asgjë pa e
matur ose krahasuar atë me diçka tjetër. Dikush ka thënë se njeriu nuk mund
ta njohë veten pa i njohur të tjerët. Kultura jonë është ushqyer gjithmonë
nga kulturat e mëdha. Në momentet kur ka munguar, të themi, ky shkëmbim
ka pasur një venitje ose një djerrinë (kujto periudhën soc-realiste). Kësaj
djerrine i kanë shpëtuar ata që kanë gjetur ventila të tjerë ta ushqyer veprën
e tyre dhe bashkë me këtë mundësi e kanë pasur edhe koshiencën për një
veprimtari të tillë. S’do mend se këtu bëhet fjalë për shkrimtarët më të mirë.
Në fillim, pavarësisht prej vlerësimit për një letërsi si tonën, e kam pasur të
qartë se nuk mund të jetojë pa të. Që i ri, tepër i ri, pavarësisht prej kushteve
të vështira nëpër të cilat ka kaluar një krijues si unë, më ka provokuar
shumë letërsia e thellë, e mbrujtur, të them, me një lëndë filozofike. Ajo që
më ngazëllente, qoftë kur lexoja apo ajo që e kërkoja te një autor, qoftë ajo
206