Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

Në parathënien e librit „Algjeria - e kaluara dhe e tashmja", historiani i
mirënjohur rumun Stelian Brezeanu thekson: „Profesori Kopi Kyçyku,
autori i këtij libri, është një nga intelektualët e mëdhenj të Shqipërisë së
sotme, ... specialist i shquar në historinë e Ballkanit në moshën e formimit
të kombeve moderne… Përmes veprimtarisë së vet shkencore dhe
publicistike, profesori Kyçyku ka mundur të vendosë lidhje të ngushta midis
intelektualëve shqiptarë dhe rumunë, sidhe ndërmjet dy vendeve tona. Ky
libër i shkruar me erudicion dhe ngrohtësi humane, e zgjeron horizontin e
preokupimeve të tij drejt vendesh të tjera të botës mesdhetare". Nga ana e
vet, ambasadori i Algjerisë në Buluresht, në fjalën hyrëse të librit thekson:
„Duke marrë shkas nga fakti që autori i kësaj vepre është njëkohësisht
inxhinier gjeolog, le të më lejohet të huazoj emrin e një instrumenti -
sondës, me të cilën ka ditur të zhbirojë në thellësi spiritualitetin algjerian,
historinë e tij të pasur dhe qytetërimin tejet të hershëm, domethënë e ka
sonduar këtë truall pjellor për t’ia përcaktuar natyrën, duke nxjerrë prej tij
të gjitha mineralet e çmuar".
Vlerësime po kaq të larta janë bërë dhe për librin „Historia e shkurtër e
Azerbajxhanit", ku, ndër të tjera, autori Kopi Kyçyku ka hedhur
hamendjen e një prejardhjeje të përbashkët të shqiptarëve dhe banorëve të
një zone të gjerë të Azerbaixhanit, që thirret Shqipëria Kaukaziane. Ja si
shprehet autori për këtë çështje: "Sipas mendimit të shumë hulumtuesve,
Shqipëria Kaukaziane nuk duhet konfonduar me Shqipërinë që ndodhet në
Ballkan. Është e vërtetë që, tani për tani,nuk disponojmë asnjë dokument të
shkruar, i cili t’i mbështesë ata që nuk e përjashtojnë mundësinë e
ekzistencës së disa lidhjesh të lashta e të fuqishme ndërmjet entiteteve
Shqipëri (e Ballkanit) dhe Shqipëri (e Kaukazit), por nuk duhen anashkaluar
kurrsesi tiparet e panumurta themelore, të cilat të dy popujt, shqiptar dhe
azer, i kanë të përbashkëta, sidomos ato që lidhen me karakterin dhe
konstitucionin e tyre shpirtëror, me dashurinë për atdheun e për gjuhën,
madje edhe pamjen fizike tepër të ngjashme. Të bukur, shtatlartë, me flokë
të zinj dhe sy gështenjë, na thonë autorët antikë për shqiptarët kaukazianë
dhe nuk është aspak e vështirë t’i përqasim me malësorët e Azerbaixhanit të
sotëm, të Dagestanit dhe të Shqipërisë ballkanase. Edhe përshtatja e tyre
ndaj kushteve të reliefit dhe të klimës na nxit të përsiatim në këtë drejtim".
Më tej, autori ve në dukje: „Një argument më shumë, i cili do t’i përligjte
këto përçapje hulumtuese është fakti që, në kohëra të lashta, për shkaqe
tashmë të njohura, - luftra, shkëmbim popullsish, deportime, - ka të ngjarë
që një pjesë e popullsisë të jetë shpërngulur në njërin kah apo në tjetrin. Dhe
412