Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

Poezia shqipe pati një zhvillim tronditës gjatë shekullit XX. Formulat e
viteve `30 u zëvendësuan egërsisht nga formula e realizmit socialist, aq sa
ndonjë risi e rëndomtë, për shkak të ngurtësisë që sundonte, tingëlloi si
arritje e hatashme. U ec pas parimit në vendin e të verbërve qorri është
mbret. Kur populli e çante rrugën e historisë me shpatë në dorë, ishte mëse
e vështirë ta çaje rrugën e vetmisë me penë në dorë, sepse mund të
gdhiheshe i shkuar në shpatë, siç ndodhi jo pak herë. Korifenjtë e poezisë së
realizmit socialist ngatërruan qëllimisht pushtetin politik me atë poetik dhe,
pas rënies së regjimit, shtrënguan me thonj e dhëmbë një pushtet që mund të
quhet mediatik. Mëkatet e tyre u lanë mënjanë falë disa dhuntish fatale tejet
njerëzore (siç është etja për të ngatërruar magjinë e një moshe të caktuar me
situatën politike të kohës përkatëse, nevoja për të falur ata që s’kanë si të të
shkatërrojnë më etj), por edhe ca mekanizmash të mass-medias, që vihen në
punë nga shoqëritë e ndërmjetme për të mos shfarosur krejt njerëzinë. Bënë
sa mundën, janë pleq e janë penduar – dhe është gati e pamundur të ndash
nëse pendimi i tyre erdhi nga plakja, apo plakja e kumtit poetik sajoi në
kokën e lexuesit bindjen se janë penduar.
Brezi i ri i poetëve u përpoq të ndreqte ç’ish përdhosur më parë dhe ia doli
mbanë të sillte në shqip një poezi përgjithësisht të pastër, vetjake, të denjë
për arenën evropiane, duke ruajtur me një përkushtim të admirueshëm fillin
e pakëputur të traditës.
Arian Leka është një nga zërat e pangatërrueshëm të këtij brezi dhe një
autor që bën poezi programatike, të lartë, për të mos thënë vizionare. Ajo që
e shquan nga zërat e tjerë është thellësia dhe largpamësia e programit
poetik. Një program që nuk shkon nga letra tek autori, duke iu bërtitur
gërmave e tingujve të bëhen vargje, por që rrjedh natyrshëm nga autori dhe
kthehet si vetiu në poezi. Lindur në Durrës më 19 shkurt 1966, pasi studioi
(aspak rastësisht muzikë, them unë) në Liceun “Jan Kukuzeli”, përfundoi
Fakultetin e Histori-Filologjisë, degën Gjuhë dhe Letërsi Shqipe dhe i
plotësoi studimet në Itali (Firence) për letërsi të re evropiane. Në vitin 1994
boton vëllimin me tregime Ky vend i qetë ku s’ndodh asgjë, pasuar nga
Sacro e Profano, Veset e të Vdekurve, Doan Doel, Legjendat më të bukura
(1, 2), Anija e Gjumit, romanin Gjarpri i Shtëpisë, Strabizëm – poezi, dhe
Shpina e Burrit – tregime dhe novela. Ndërkaq ka shqipëruar pjesë nga
krijimtaria e T. F. Marinettit, Çezare Pavezes, Dino Kampanës, Euxhenio
Montales, Italo Kalvinos etj. Ka themeluar Festivalin e parë ndërkombëtar
të poezisë – POETEKA – që zhvillohet në muajin prill të çdo viti dhe që
tashmë ka një emër të çmuar anembanë. Është kryeredaktor i revistës
“Poeteka”, revistë e specializuar për poezinë dhe kulturën poetike, që
botohet në Tiranë një herë në tre muaj që prej vitit 2004. Krijimtaria poetike
e Arian Lekës ështe botuar e përkthyer në anglisht, gjermanisht, italisht,
portugalisht, kroatisht, rumanisht, maqedonisht, frëngjisht. Në shqip kjo
krijimtari është vlerësuar shpesh me çmime, ai i Lidhjes së Shkrimtarëve,
416