Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

CLIO
KOPI KYÇYKU
Shqiptarët në Rumani e Bullgari
Do të desha të them qysh në fillim se, gjatë shekujve, shqiptarët kanë gjetur
në Rumani dhe në Bullgari një strehë të ngrohtë e të sigurtë. Madje janë
cilësuar „kushërinj të një gjaku” [1] . Edhe shqiptarët i kanë parë me të njëjtin
sy rumunët dhe bullgarët. Kështu, për shembull, koincidenca ogurmirë bën
që fjala vllah(u) në gjuhën tonë të na kujtojë fjalën vlla(u). Në vijim të kësaj
ideje, vërejmë se shqiptarët në Rumani dhe (a)rumunët në Shqipëri e kanë
ndjerë veten gjithmonë si në shtëpi të vet.
Meqë objekti i kësaj kumtese ka „statusin” zyrtar e sidomos shpirtëror të
bashkëkombësve tanë në Rumani dhe në Bullgari, theksi do të vihet
pikërisht në këtë aspekt. Duhet nënvizuar fakti që tolerancën dhe
zemërgjerësinë proverbiale ndaj të gjitha pakicave, - etnike, kulturore,
gjuhësore, - pasardhësit e dakëve dhe të protobullgarëve i kanë shfaqur gjatë
gjithë kohërave, pa asnjë përjashtim a kufizim.
Prania e dokumentuar e shqiptarëve në Trevat Rumune nis në messhekullin
XVI, kur i shohim si barinj, ushtarë, roja [2] të armatosur të sundimtarëve,
tregtarë dhe, më pas, si emigrantë politikë.
Në pellgun armbajtës të Maleve Perëndimorë (Munţii Apuseni) janë gjetur
mbishkrime tejet të hershëm me emërtimet e vendbanimeve të paraardhësve
të shqiptarëve, pra të kolonëve ilirë, të cilët zunë vend në qëndrën minerare
Alburnus Maior, në vicus dhe castelle: vicus Pirustarum, castellum
Baridustarum [3] , sipas sistemit të organizimit dalmat, rreth shekullit II pas
Krishtit.
Në epokën feudale lufta kundër sundimit otoman përmban veprime paralele
apo të përbashkëta të të dy popujve tanë. Në fushatat e veta antiosmane
Janosh Huniadi (Janku i Hunedoarës) bashkëpunoi ushtarakisht me popullin
shqiptar, i cili, nën udhëheqjen e Heroit Kombëtar, Gjergj Kastriotit,
vazhdonte t’u jepte goditje të rënda pushtuesve otomanë [4] . Është i njohur,
gjithashtu, aksioni mbrojtës paralel antiosman që ndërmorën në gjysmën e
dytë të shekullit XV, nga njëra anë kreu i rumunëve, Stefani i Madh (1457-
1504) e nga ana tjetër Skënderbeu.
Një princ me prejardhje shqiptare, Vasile Lupu, që sundoi në vitet 1635-
1653, pjesën më të madhe të jetës e kaloi në Moldavi, duke i sjellë shërbime
të mëdha këtij vendi.
27