Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

kafshët, vinte në gjumë dragoin e Halkidës, pemët përkulnin degët nga vinte
melodia, gurët lëviznin, zogjtë e shoqëronin me cicërima, dallgët
qetësoheshin e peshqit dilnin në breg të dëgjonin. Orfeu dashuroi dhe u
martua me nimfën Euridika, e cila një ditë, për t’u shpëtuar ndjekjeve të
bariut Ariste, e pickon gjarpëri dhe vdes. Orfeu me lejen e Zeusit, zbret në
Botën e Përtejme, që të mund ta rikthente në tokë Euridikën. Ai arriti të
mallëngjejë me këngët e lirës së tij mahnitëse Hadin dhe qenin Cerber, dhe
me forcën e artit mundi ta rimarrë të dashurën, porse kushti i Hadit ishte që
të mos e shihte hijen e Euridikës sa ishte nën tokë. Orfeu s’mundi të duronte
pa e parë gruan; e ktheu kokën, duke mos mbajtur premtimin. Euridika e
rifituar nga magjia artit zhduket përgjithmonë në Botën e Përtejme, nga
absurdi fluid i ngutjes.
Me bukurinë mahnitëse kjo figure mitike sa njerëzore aq dhe poetike e
plastike, frymëzon e sensibilizon breza të tërë krijuesish.
Engonopulos, duke dashur të nxjerrë mitin ashtu si zemrën nga misteri i saj,
e kompozoi katërmbëdhjetë herë Orfeun, në variante nga më të ndryshme,
ku tri herë e ka bashkë me Euridikën.
Me 78 tablotë surrealiste të krijuara me motive nga mitologjia, ai merr pjesë
në Venecia, në ekspozitën “Aspetti del Surrealismo” së bashku me Max
Ernst, Hans Arp dhe Juan Miro.
Nikos Engonopulos hedh shënimet e tij për poezinë “Shtëmbëza”:
“Sot do të them përshtypjet e udhëtimit nga Shqipëria. Dhe, mbi të gjitha do
të deklaroj se nuk ka asgjë më të lehtë e më të thjeshtë sesa të shkosh në atë
vend. Por, duhet të largohesh, për këtë qëllim, në festën e Shën-Janit, në
verë. Vetëm atëherë, me t’u ngysur, plot nostalgji për peizazhet e largëta,
duke kapërcyer zjarret, mund të gjendesh tek çfarëdo qyteti që dëshiron.
Unë, një ditë e vetmisë së pikëlluar, një ditë ku kisha jetuar larg zogjve,
kapërceva me terror zjarret që ishin ndezur në një nga lagjet e çfarëdoshme
të Athinës, me Shqipërinë, dëshirën e zjarrtë të shpirtit, thellë në zemrën
time. Kapërceva një herë, kapërceva dy herë. Asgjë. Të tretën herë u gjenda
befas në Elbasan...”
Si piktor ai portretizoi dy herë Skënderbeun, që konsiderohen me portretin e
Mërkur Buas e të Kavafisit, si kryevepra.
Për të tilla personalitete përdoren zakonisht metafora fisnike: ura të afrimit
të kulturave, kasnecë të miqësisë midis popujve. Të tilla metafora, që janë
veçanërisht të çmuara sot në Ballkan, Nikos Engonopulos, “shqiptaro-greku
i famshëm”, i meriton plotësisht.
392