Revista Haemus nr. 30-32 - Libraria pentru toti

ëhet një ndërmjetësues i vlefshëm në këtë rast, në punën e tij ndoshta
sizifiane për ta zgjuar vetëdijen letrare ndër ne. Kjo do të mbështetej në
arsyen se kritiku letrar shpeshherë është lexuesi më i thellë dhe më ideal i
letërsisë dhe kjo ndoshta qe njëra nga arsyet që rubrikën e recensionit në të
përditshmen "Zëri" e mbititullova sprova të leximit krijues. Në këtë
kontekst, ku mund të nënkuptohet relativiteti i mundësive të leximit dhe
njëri prej varianteve të interpretimit, sigurisht se do pasur parasysh edhe
aventurën e të dy këtyre proceseve, të cilat nuk mbeten pa u përcjellë herë
me dhembjen e herë me kënaqësinë e krijuesit letrar. Sidoqoftë, ky libër
është rezultat i shkrimeve të mia të kësaj natyre të botuara në gazetën "Zëri"
(i përditshëm), në revistat për kulturë e letërsi, të Prishtinës, siç janë:
"Sheshi", "Fjala", "Jeta e re" e gjetiu, por edhe në "Albania" të Tiranës e
ndokund tjetër.
Që në këtë tekst hyrës mbase do të duhej sqaruar se këto shkrime a i
dominon kënaqësia estetike (e leximit) e tekstit apo interpretimi i tij, sepse
"lexuesi duhet të vendosë nëse një tekst do ta përdorë si tekst që ofron
kënaqësi, apo nëse një tekst të caktuar do ta përdorë si element për
ndërtimin e strategjisë së tij" (shih V. Miftari, "Teoria e objektit", fq. 30,
fusnota 20). Ndonëse në shkrimet e mia disa herë mund të hetohen që të dy
këto synime sa veç e veç po aq edhe në të njëjtin vend, në interpretimin e
librit (akëcilit tekst letrar) kritiku letrar e shpërfaq edhe teorinë e tij të
shkrimit, që e zbaton në krijimtarinë e tij letrare. (Përkitazi me kritikën e
artistit, Albert Thibaudet-i, sipas Jean - Yves Tadie, thotë: "kritika shpreh së
pari teoritë që i përkasin autorit, estetikën e tij, artin e tij poetik, të hedhura
më pastaj mbi të tjerat", nga artikulli "Feneri i Aleksandrisë" te "Fjala" nr.
8-9/ Prishtinë, 2002, fq. 10).
Estetika e misterit - esenca e kërkimit
Në mos në akëcilin shkrim, së paku me këtë rast, mbase ka mundur të jepet
edhe një biografi e leximit (togfjalësh i Xhemail Mustafës) e pse jo edhe e
interpretimit. P. sh. si erdhi autori i këtyre shkrimeve në kontakt me librin, a
ia dhuroi atë dikush, a ia preferoi dikush tjetër, a u ngushtua dhe e bleu pse i
pëlqeu, a e bleu thjesht për korrektësi, a e huazoi sa për ta bërë një shkrim
në gazetë apo revistë etj.? Ku e lexoi librin: në shtëpi, në autobus, mysafir
në një vend tjetër, apo u nis rastësisht në një vend dhe u desh të përfundohet
gjetiu; kur e nisi autori punën e interpretimit të librit (sepse shpeshherë
dikush bëhet sebep në raste të tilla) dhe a bëhej kjo veprimtari thjesht për
kënaqësi estetike, si vokacion krijues (si dashuri ndaj artit letrar), apo si
nevojë për të mbijetuar si qenie njerëzore (para së gjithash) dhe si qenie
krijuese (pas së gjithash)?
410