Kompletný zborník vo formáte PDF - Jazykovedný ústav Ľudovíta ...

lenie się od przedmiotu’. Jego funkcje są tu prawie zawsze wyraźnie lokalne.
W słowniku S-A znajdują się 74 leksemy czasownikowe z tym przedrostkiem.
W ewangeliarzu z Vosislivik jest on zawsze zapisany w postaci abrewiacyjnej.
Czasowniki: o(t)choditi, o(t)stupiti, o(t)ręsti i o(t)vratiti stanowią tu słowotwórcze
ekwiwalenty w stosunku do czasowników obecnych w analogicznych
wersetach kanonicznych tetr i ewangeliarzy, np.
o(t})ręsti (przechodni, perfektywny) – istręsti: i prax´ Σ(}t) nog´ va‚i(}x)
Σ(}t)råste vß svditlßstvo na nå EV 229/20 – praxß otß nog´ va‚ix
istråste vß sßvdnie na nå KA Łk 9,5. Oba derywaty mają to samo znaczenie,
a oba prefiksy pełnią tu typową dla siebie funkcję – lokalną;
o(t})vratiti (przechodni, perfektywny) – vъzvratiti: i xotåwa(g}o) Σ(}t) tebe
jaåti ne Σ(}t)vrati EV 18/15 – i xotãwago u tebe vß ja∕mß vßjãti ne
vßjvrati KS Mt 5,42. Funkcja obu przedrostków lokalna. Prefiks ot- wyraża
ogólnie ‚oddalanie się od przedmiotu’, prefiks vъz- oznacza ‚ruch wstecz’.
Porównywane czasowniki mają tę samą podstawę grecką;
Kolejny z charakteryzowanych przedrostków – sъ- (sъn-) miał w języku scs.
dwa podstawowe znaczenia lokalne: 1. Wyrażał ‚kierunek z góry na dół lub
w ogóle oddalanie się od jakiegoś punktu’; 2. ‚kierunek z różnych miejsc do
jednego wspólnego punktu, zgromadzenie razem’. Wreszcie w znaczeniu czasowym
prefiks sъ-(sъn-) symbolizował równoczesność danej czynności z inną
i pełnił funkcję komitatywną. Sadnik i Aitzetműller podają 142 czasowniki
z wymienionym przedrostkiem. W cyrylickim rękopisie są to cztery derywaty:
sъbьrati, sъchoditi, sъlaziti, sъniti, użyte ogółem siedem razy, które stanowią
słowotwórcze odpowiedniki czasowników obecnych w klasycznych zabytkach
ewangelijnych, np.
sъbьrati (przechodni, perfektywny) – izbьrati: i vß vrmå Ωåtv˙ rekø
Ωåtele(}m) sßberte prßve plvel˙ EV 54/12 – i vß vrmå Ω•tv rkø
Ω•telm´ ‚edß‚e ijberte prΩde plvel˙ KA Mt 13,30. Prefiksy porównanych
wyrazów pełnią funkcję lokalną. Przedrostek sъ- będący tu kontynuantem
psł. * sъ tworzy w EV czasownik o znaczeniu ‚połączyć, zgromadzić razem,
w jednym miejscu’. Prefiks iz- w czasowniku izbьrati zgodnie ze swoją funkcją
wyraża tu ‚ruch z wewnątrz, ze środka przedmiotu’.
Należący do tej grupy derywat sъniti (nieprzechodni, perfektywny) zastąpił
dwa scs. czasowniki: vъniti i iziti. Przykład pierwszej oboczności: i sßnide vß
kaper’nau(m}) grada galileiska EV 195/15 - ∕ vßnide vß kafernaumß vß gradß
galiles∕kß KZ, KM Łk 4,31. Funkcja obu prefiksów jeszcze wyraźnie lokalna.
Przedrostek sъ- wyraża tu ‚kierunek z góry na dół’, przedrostek vъ- oznacza
‚ruch do wnętrza czegoś’. Zestawione wyrazy mają odmienną podstawę grecką.
Nie są synonimami. Przykład drugiej oboczności: gl}å vam´ æko sßnide sß
opravd}an´ vß do}m svoi pa(}ç) onogo EV 291/8 - gl}ø vam´ ijidetß opravßdanß
vß domß svo∕ paçe onogo KS Łk 18,14. Tu także oba prefiksy pełnią funkcję
lokalną. Porównane wyrazy mają różne znaczenia i inne wzory greckie. Jednak
obecność prefiksu sъ- na miejscu scs. iz(ъ)- nie należy w cyrylickim rękopisie
382