Kompletný zborník vo formáte PDF - Jazykovedný ústav Ľudovíta ...

nymi. Kwalifikator dawny, oznaczający wyrazy lub znaczenia nie znane językowi
współczesnemu, ma 7 przykładów. Należą tu m.in. następujące derywaty: dostrzegalny,
niedojrzalny, nieprzejrzalny, oderwalny, rozrządzalny, ruszalny,
zsuwalny. Kwalifikatorem przestarzały, oznaczającym wyrazy dziś jeszcze
spotykane, ale wychodzące z użycia, opatrzonych jest w słowniku 8 derywatów,
np. dowidzialny, liczalny, niemieszkalny, nieoderwalny, nieporuszalny, nierugowalny,
niewyleczalny, niewypowiedzialny. Liczne derywaty opatrzone są kwalifikatorem
rzadki (52 przykładów) oraz 18 derywatów opatrzonych jest kwalifikatorami
terminologicznymi, z dziedziny biologii, chemii, fizyki, medycyny
czy techniki, np. biol. chem. przesączalny, chem. odwracalny, chem. (nie)rozpuszczalny,
fiz. polaryzowalny, med. niemacalny, tech. klepalny, tech. kowalny,
tech. nastawialny. Łącznie około 85 derywatów posiada różnego rodzaju kwalifikatory.
Materiał słownikowy można poszerzyć o liczne nowe derywaty, które wynotowane
zostały przede wszystkim z monografii T. Smółkowej Neologizmy we
współczesnej leksyce polskiej (Smółkowa, 2001) oraz Uniwersalnego słownika
języka polskiego (USJP) i kilku innych źródeł. Materiał ten stanowi około 113
derywatów odczasownikowych na -alny, np. (nie)akceptowalny, (nie)definiowalny,
nabywalny, niedrukowalny, nienaprawialny, nieopisywalny, niepodrabialny,
nieprzedawnialny, nieprzewietrzalny, niereformowalny, nieresorbowalny,
nierozróżnialny, niesterowalny, nieukładalny, nieutracalny, niewychowalny,
niewykonywalny, niewykrywalny, niewyuczalny, niewywabialny, niezaskarżalny,
niezastępowalny, niezastrzegalny, niezrywalny, niezużywalny, niezwracalny,
odczytywalny, odnawialny, policzalny, preparowalny, programowalny,
przestawialny, (nie)realizowalny, rozwiązywalny, (nie)sprzedawalny, stopniowalny,
wyczerpywalny, wygłupialny, zdzieralny, zmazywalny
Nieliczne derywaty odczasownikowe na -alny w języku polskim występują
przy rzeczownikach w roli subiektów czynności, czyli mają znaczenie możliwościowe
czynne, np. niewypłacalny dłużnik ‚dłużnik, który nie może wypłacić
swego długu‘.
Opisywane przez nas języki wykazują zróżnicowanie pod względem liczby
derywatów utworzonych za pomocą formantów głównych. W języku słowackim
derywaty z sufiksem -teľný tworzą bardzo liczną klasę. W języku polskim strefę
łączliwości sufiksu -alny ograniczają różne czynniki semantyczne i morfologiczne.
Jednym z powodów zróżnicowań pod względem liczby są również
o wiele silniejsze tendencje do derywacji sufiksalnej w języku słowackim niż
w języku polskim. Łączliwość formantu -teľný w zakresie derywacji przymiotników
potencjalnych, ograniczona jest zasadniczo do podstaw czasownikowych.
W języku polskim formant -alny wykorzystywany jest zarówno w derywacji
przymiotników odrzeczownikowych jak i odczasownikowych. Wśród przymiotników
odczasownikowych na -alny odnotowaliśmy znaczną liczbę takich
przymiotników, które nie zawierają dodatkowo informację o predyspozycji,
czyli możliwości do wykonywania czynności czy też podlegania jej, ale w spos-
420