Kompletný zborník vo formáte PDF - Jazykovedný ústav Ľudovíta ...

kich. W Bibliotece Narodowej przechowywany jest pod sygnaturą BOZ 110.
Napisany na papierze, półustawem, rękopis pochodzi z II połowy XV wieku 2 .
Jest to zabytek redakcji ruskiej, o czym świadczą liczne fakty fonetyczne oraz
zjawiska fleksyjne 3 .
„Pandekty Antiocha” składają się ze 130 części, nazywanych Mową bądź
Nauką, samodzielnych tematycznie, oznaczonych tytułem i numeracją porządkową.
Treść homilii odnosi się do szeregu cnót, wad, zadań i obowiązków
mnichów i kapłanów 4 .
Pojęcie cnoty należy do historycznie najstarszych, centralnych pojęć etycznych.
Klasyczna etyka pod pojęciem cnoty rozumie dobro człowieka, trwałe nastawienie
w kierunku realizacji moralnie słusznego postępowania. Klasyfikacja cnót jest
dla niej podstawą organizacji, wykładu całokształtu, szczegółowej problematyki
moralnej, co nosi nazwę układu aretologicznego (gr.arete-cnota) 5 .
W „Pandektach Antiocha” różnym cnotom poświęcono 28 homilii, od homilii
58 do 85. Początkowe dwie homilie mówią o wierze i nadziei. Temat
wiary i miłości do Boga powraca też w pięciu końcowych homiliach. Treść
„Pandektów” została niejako ujęta w ramy nauki o 3 cnotach: wierze, nadziei
i miłości, które w etyce chrześcijańskiej nazywane są cnotami teologalnymi,
bądź teologicznymi.
W niniejszej pracy analizie poddane zostały 4 rozdziały warszawskiego
rękopisu: homilia pierwsza O br, druga – O upovanii, dziewięćdziesiąta
szósta – O tΣ[m] eΩe lübiti iskrnå[g] oraz 128. – O lübvi æΩe k bu* .
Celem analizy jest wyłonienie słownictwa odnoszącego się do trzech cnót teologicznych.
Fundament etycznego życia człowieka stanowią 4 cnoty kardynalne: roztropność,
sprawiedliwość, męstwo ( dzielność ) oraz umiarkowanie ( karność,
umiar ). 6 Sama nazwa (od łac. cardinem, tzn. oparcie drzwi uzyskane dzięki
zawiasom) sugeruje, że cnoty te są jakby filarami, na których opiera się prawdziwe
życie ludzkie 7 .
Naukę o 4. cnotach kardynalnych Ambroży i Augustyn połączyli (powołując
się na 1. List św. Pawła do Koryntian 13,13) z nauką o 3. cnotach „nadprzyrodzonych”
: wiarą, nadzieją i miłością, które nazwane zostały „teologicznymi”,
ponieważ bezpośrednio odnoszą się do Boga, jakim jest On sam w sobie. Na
2
J. N. Szczapow, Księgi rękopiśmienne wschodniosłowiańskie i południowosłowiańskie
w zbiorach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, Moskwa 1976, s. 47 – 59.
3
A. E. Żaguń, op.cit., s. 6 – 7.
4
Informacje na temat powstania greckiego oryginału, tłumaczenia słowiańskiego,
zawartości „Pandektów” podaje najpełniej J. Popowski w pracy: Die Pandekten des
Antiochus Monachus, Slawische Űbersetzung und Űberlieferung. Amsterdam-Nijmegen
1989.
5
Słownik teologiczny, red. A. Zuberbier, Katowice 1998, s. 95.
6
H. Vorgrimler, Nowy leksykon teologiczny, Warszawa 2005, s. 54.
7
Słownik teologiczny, op. cit., s. 99.
542