Kompletný zborník vo formáte PDF - Jazykovedný ústav Ľudovíta ...

do rzadkości, np. sъberěte EV – izberěte KA, sъchoditi EV – ischoditi KS,
sъbudeši EV – izbǫdeši KA i inne.
Grupę analizowanych tu przedrostków zamykają dwa prefiksy prě- i pri-.
Oba utworzyły w zabytku redakcji ruskiej po trzy derywaty, które zastąpiły w
analogicznych wersetach czasowniki obecne w klasycznych tekstach ewangelijnych.
Przedrostek prě- nieużywany jako przyimek oznaczał ‚ruch z jednego miejsca
do drugiego’. Tę funkcję Słoński nazwał perkursywną. U Sadnik – Aitzetműllera
znajduje się 79 derywatów werbalnych z tym prefiksem. Są wśród nich
również te trzy, które wystąpiły w szesnastowiecznym zabytku, tzn. prědati,
prědъlagati, prěstati, np.
prěstati (nieprzechodni, perfektywny) – ustati: i reçe morü mlßçi prstani
i uleΩe vtrß i b˙(}s) ti‚ina velïå EV 104/6 - ∕ reçe morü ml´çi ∕ ustani ∕
uleΩe vtrß ∕ bṡtß ti‚ia vel´ KZ, KM Mk 4,39. Oba przedrostki pełnią tu
funkcję chyba definitywną. Oznaczają ‚ostateczne zakończenie czynności’.
Porównywane czasowniki, dziś uważane chyba za bliskoznaczne, w języku scs.
wystąpiły w przytoczonym wersecie na miejscu dwóch różnych wzorów greckich.
Ostatni z prefiksów pri- wyrażał najczęściej ‚zbliżanie się do czegoś’ (funkcja
akkursywna) lub rzadziej ‚bliskość do czegoś’ (funkcja lokalna). W języku
scs. stwierdzono obecność 64 czasowników z tym przedrostkiem. W cyrylickim
rękopisie są to zaledwie, jak wspomniałam, trzy derywaty: prichoditi, priiti,
priložiti, użyte ogółem sześciokrotnie i zastępujące w tych samych wersetach
czasowniki scs., np.
priiti (nieprzechodni, perfektywny) – vъniti: i prïide vß najare(}t) ideΩe b
vßspitan´ EV 193/6 – vß ono(}v) vßnide ∕}s vß najare®ß v´ nem´Ωe b v´spitnß
KS Łk 4,16. Prefiks pri- zgodnie ze swoim przeznaczeniem, pełni tu funkcję
akkursywną. Natomiast przedrostek vъn- w scs. czasowniku vъniti ma znaczenie
lokatywne. Analogiczna zamiana prefiksów w omawianym derywacie wystąpiła
w szesnastowiecznym rękopisie jeszcze trzy razy. Oba porównywane
wyrazy w dobie cyrylometodejskiej miały różne znaczenia.
Wszystkie scharakteryzowane tu wyrazy powstały w procesie derywacji
prefiksalnej. Wykorzystano w tym celu sześć przedrostków: vъz-(vъs), iz-(is-),
ot-, sъ-(sъn-), prě-, pri-, które w szesnastowiecznym ewangeliarzu utworzyły
w tej grupie najwięcej czasowników. Złożyło się na nią 29 leksemów werbalnych,
użytych ogółem 69 razy. Łączy je również fakt, że zastąpiły w analogicznych
wersetach zabytków scs. inne prefigowane czasowniki, np. vъsprositi zam.
vъprositi, istešti zam. potešti, o(}t)vratiti zam. vъzvratiti, sъniti zam. vъniti,
prěstati zam. ustati i inne. Wszystkie derywaty obecne w tym zespole funkcjonowały
w dobie scs. Jedynie ich lokalizacja w zabytkach klasycznych, w porównaniu
z omawianym rękopisem, była inna.
Wzajemne relacje słowotwórcze, które zachodzą pomiędzy czasownikami
aprakosu z Vosislivik a tymi obecnymi w kanonicznych tetrach i ewangeliarzach,
383