Kompletný zborník vo formáte PDF - Jazykovedný ústav Ľudovíta ...

nedosiahnuteľný, nedostihnuteľný, nenavrátiteľný, neobčiahnuteľný, neoklamateľný,
(ne)slyšateľný, nestroviteľný, nestrpiteľný, neuprositeľný, nezadateľný,
nezapomenuteľný, nezaznateľný, premeniteľný, rozlučiteľný.
W grupie derywatów współczesnych oprócz przymiotników ogólnie używanych,
znajdują się w SSJ również wyrazy z kwalifikatorami frekwencyjnymi,
stylistycznymi i terminologicznymi, Kwalifikator wyraz rzadki ma
w słowniku 36 derywaty, np. lúštiteľný, napraviteľný, nepobadateľný, odnímateľný,
odpustiteľný, odvrátiteľný. Jako wyrazy kiążkowe scharakteryzowano
w SSJ około 24 derywaty, np. nepolapiteľný, (ne)postrádateľný, nepostrehnuteľný,
neprekročiteľný, ohroziteľný, pomysliteľný, stvárňovateľný. Dość
wyrażną grupę stanowią derywaty należące do terminologii specjalnej - terminy
z zakresu biologii, fizyki, chemii, matematyki, prawa, techniki (69
przykładów). Przykłady: biol. stiahnuteľný, chem. titrovateľný, ekon. opotrebiteľný,
ekon. rozšíriteľný, fiz. magnetizovateľný, fiz. stlačiteľný, gram. skloňovateľný,
księg. zúčtovateľný, mat. geom. rozvinuteľný, poczt. (ne)doručiteľný,
poet. netknuteľný, praw. neopomenuteľný, praw. scudziteľný, praw.
stíhateľný, spec. leštiteľný, spec. kovateľný, spec. oceniteľný, sport. nechytateľný,
tech. nastaviteľný, tech. zlievateľný, tech. zvárateľný. Łącznie 163 (38%)
współcześnie używanych derywatów z formantem -teľný posiada różnego
rodzaju kwalifikatory.
W derywacji przymiotników odczasownikowych o znaczeniu potencjalnym
w języku polskim wykorzystywany jest formant -alny. Należy przypomnieć,
że w języku polskim formant ten wykorzystywany jest również w derywacji
przymiotników odrzeczownikowych, przy czym jednak połączenia z tematami
czasownikowymi wydają się częstsze i naturalniejsze, ponieważ rzeczowniki
motywujące mają na ogół genezę obcą, np. cenzuralny, departamentalny,
dokumentalny, eksperymentalny, hegemonialny, instrumentalny, kontynentalny,
kulturalny, medialny, momentalny, orbitalny, orientalny, ornamentalny,
sentymentalny. Na marginesie dodajmy, że formant -alny tworzy również
nieliczne przymiotniki złożone z drugim członem czasownikowym, typu:
biodegradowalny, półprzepuszczalny, samopowtarzalny, samospawalny, samowystarczalny,
wodoprzepuszczalny, współodpowiedzialny, termoutwardzalny.
Wśród przymiotników odczasownikowych na -alny odnotowaliśmy znaczną
liczbę takich przymiotników, które nie zawierają dodatkowo informację o predyspozycji,
czyli możliwości do wykonywania czynności czy też podlegania
jej, ale w sposób bezpośredni wyrażają wykonywanie lub podleganie czynności
czy też podleganie procesowi, np.:
- rzeczownik nadrzędny lokalizuje czynność nazywaną przez przymiotnik, np.
jadalny czy sypialny pokój ‚pokój przeznaczony do jedzenia czy spania, taki,
w którym się jada, sypia‘, sala poczekalna ‚przeznaczona dla czekających‘;
- podstawa przymiotnika nazywa czynność stanowiącą cel drugiej czynności,
np. mowa powitalna ‚mówić, aby powitać‘ i błagalne spojrzenie,. Brak znacze-
418