PRACA DOKTORSKA

właśnie państwo, w którym należy szukać materializacji przyjętych przez społeczeństwookreślonych zasad sprawiedliwości. Niemal wszystkie teorie sprawiedliwości (może zawyjątkiem tych, które całkowicie utożsamiają sprawiedliwość z rynkiem), przewidująfunkcjonowanie określonego aparatu dokonującego korekt w funkcjonowaniuspontanicznego mechanizmu podziału zasobów. Współcześnie nawet najwięksineoliberałowie dostrzegają konieczność funkcjonowania państwa, choć w ich wypadkuprzedstawiane jest ono jako „ostatnia deska ratunku”.Bertrand Guillarme uważa, że sprawiedliwość społeczna nie jest jedynymfundamentem legitymującym państwo opiekuńcze, gdyż w systemach opartych np. naubezpieczeniach pomoc traktowana jest jako należna konsekwencja wcześniejodprowadzonych składek. Tym niemniej odwoływanie się do sprawiedliwości społecznejdaje znaczne trwalsze podstawy i pozwala połączyć państwo opiekuńcze z ideąobywatelstwa, a więc i demokracji. 201Śmiało można powiedzieć, że państwo opiekuńcze sięga swoimi korzeniamiCesarstwa Niemieckiego czasów Bismarck’a, zaś druga wojna światowa była ostatecznymimpulsem dla wykształcenia się jego dojrzałej formy. Już w tym miejscu należy zwrócićuwagę, że państwo opiekuńcze nie jest wytworem, jak mogłoby się wydawać, działalnościruchów socjalistycznych, lecz przeciwnie, jego idea zrodziła się w obozachliberalnokonserwatywnych, dla których miała stanowić oręż przeciw ekspansjisocjalizmu. Sam Marks nie wierzył w możliwość rozwiązania przez państwo konfliktówspołecznych i realizację za jego pośrednictwem zasad sprawiedliwości, gdyż państwopostrzegał jako zinstytucjonalizowaną formę klasowego ucisku, utrwalającą jedyniesytuację niesprawiedliwości. Jak się okazało nie doceniał kapitalizmu, gdyż nie dostrzegałjego adaptacyjnego potencjału, w wyniku którego dzięki wzrostowi produktywności isprzężeniu z demokracją udało się zbudować społeczeństwa dobrobytu, w których „walkaklas” została znacznie ograniczona. 202To właśnie państwo określane mianem opiekuńczego, zdaniem Thurow’apozwoliło na przezwyciężenie wewnętrznej sprzeczności kapitalizmu, o której201 Tamże, str. 31.202 Minc A., Les prophètes du bonheur, Grasset, Paris, 2004, str. 157-161.106