PRACA DOKTORSKA

uniwersalizmu pomocy i praktykami związanymi ze zjawiskiem dyskryminacjipozytywnej. 220Zbliżone podejście do genezy państwa o orientacji społecznej prezentuje NiklasLuhmann w pracy „Teoria polityczna państwa bezpieczeństwa socjalnego”. Autor tenwiąże powstanie tej formy państwa ze zjawiskiem inkluzji politycznej. Do zaistnienia tejostatniej konieczne jest wystąpienie dwóch podstawowych zjawisk. Pierwsze dotyczyusunięcia arbitralności, jako nadrzędnej zasady kierowania państwem, właściwej dla„państwa absolutnego”, dlatego „jako sposób rozwiązywania (tego) dylematu pojawiły się:państwo prawa i demokracja. Odpowiednikiem instytucjonalnym było kompleksoweinstrumentarium, które zyskało już polityczną akceptację od czasu rewolucji francuskiej.Po pierwsze była to idea konstytucji. (...) Po drugie, była to idea podziału władz. (...) Wkońcu była to idea wyborów demokratycznych oraz ograniczenia czasu sprawowaniafunkcji w parlamencie lub rządzie (...).” 221 Drugie zjawisko dotyczyło opisywanego jużprzez Marshall’a wzrostu podmiotowości obywateli. Dzięki niemu „lud, naród poprzezswoją reprezentację zyskuje znaczenie polityczne. Coraz liczniejsze aspekty życiajednostkowego, zwłaszcza niezliczone krzywdy spowodowane rozwojem przemysłu,wchodzą na wokandę życia politycznego. Sposób ustosunkowania się do nich staje sięmomentem różnicującym te partie polityczne, które pod koniec XIX wieku okrzepły jużorganizacyjnie.” 222 Dalsze wyłaniania się luhmannowskiego państwa bezpieczeństwasocjalnego autor wiąże z uprzemysłowieniem i walką o jakość życia, bowiem dochodzi doswoistego sprzężenia zwrotnego i państwo zaczyna reagować na problemy, które samowytwarza. Kluczem do zrozumienia tego zjawiska jest właśnie pojęcie inkluzji, któraoznacza „objęcie wszystkich członków społeczeństwa skutkami działania poszczególnychsystemów funkcjonalnych. Z jednej strony oznacza to korzystanie z tych skutków, zdrugiej jednak, uzależnienie indywidualnych sposobów życia. Grupy, które nieuczestniczą w życiu społecznym w stopniu dostosowanym do poziomu inkluzji lubuczestniczą w nim jedynie marginalnie, przestają istnieć. Zanika podział na warstwy220 Gremion P., De l’Etat - providence à la démocratie providentielle, Esprit, n 10, octobre 2002, str.112.221 Luhmann N., Teoria polityczna państwa bezpieczeństwa socjalnego, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa,1994, str. 25-26.222 Tamże, str. 26.117