PRACA DOKTORSKA

gospodarcze, jak i te, które przypisują państwu dominującą rolę w gospodarce. Działalnośćpaństwa i działanie mechanizmu rynkowego powinny tworzyć układ komplementarny iwzajemnie się wzmacniać. Słabe państwo lub słaby rynek to zaprzeczenie idei „dobregopaństwa”. Kolejna zasada, na której powinno opierać się „dobre państwo” tokomplementarność rynku i demokracji. Demokracja jest podstawą „dobrego państwa”,gdyż pozwala na realizację tych wartości, które uznawane są za szczególnie ważne dlagodności osoby ludzkiej i obywatela. Rynek tworzy z kolei infrastrukturę ekonomicznąwspółczesnej demokracji, ale może też w szczególnych przypadkach zagrażać jej zasadom.W związku z powyższym w „dobrym państwie” należałoby przyznać priorytetmechanizmowi demokracji, wiedząc że pozostawi on wystarczająco dużo miejsca dladziałań rynku. Jerzy Wilkin przekonany jest, że w systemie gospodarowania dominującąpozycję powinien zajmować rynek. Zasada priorytetu demokracji nad rynkiem niepozbawia bowiem rynku roli podstawowego regulatora funkcjonowania gospodarki.Dlatego też zakres ingerencji państwa powinien być nie tylko ograniczony, lecz takżeoparty na jasnych i względnie stabilnych regułach. „Dobre państwo” XXI wieku powinnowreszcie stanowić realizację zasady tzw. „surowego paternalizmu". Chodzi o to, bypowodzenie osobiste, zawodowe i materialne w zdecydowanej mierze zależało odposzczególnych jednostek, tzn. od ich aktywności, zdolności i efektywności. Należyunikać rozwiązań systemowych, które uzależniają masowo kariery indywidualne odfunkcjonowania aparatu państwowego. Państwo winno ingerować w trzech zasadniczychsferach. Po pierwsze, gdy chodzi o ochronę praw osobistych i obywatelskich jednostki,dalej, w przypadkach, kiedy jednostka nie jest w stanie pomóc sobie sama w sytuacjigrożącej zburzeniem podstaw jej egzystencji. Wreszcie ingerencja państwa jest pożądana,gdy jego wsparcie spowoduje, że działanie jednostki lub grupy, przyniesie spotęgowaneefekty, tak dla zainteresowanych jednostek i grup, jak i dla społeczeństwa. 499Podobnego zdania jest Krzysztof Janik, który przekonany jest o możliwościdostosowania obecnego europejskiego modelu „welfare state” do wymogówwspółczesnego świata tak, by zachować jego fundamentalne wartości. Jak pisze Janik, brak499 Wilkin J., Jaki kapitalizm, jaka Polska, PWN, Warszawa 1995, str. 137-139.241