PRACA DOKTORSKA

ROZDZIAŁ 2WSPÓŁCZESNE PRÓBY ROZWIĄZANIA PROBLEMU SPRAWIEDLIWOŚCI SPOŁECZNEJ.W rozdziale tym przedstawione zostaną wybrane teorie sprawiedliwości, które zewzględu na swoją zawartość posłużą za narzędzie do dalszych wyjaśnień zagadnieńzwiązanych z relacją zachodzącą między pojęciem efektywności ekonomicznej, asprawiedliwością społeczną w kontekście współczesnych problemów, przed jakimi stajepaństwo opiekuńcze. Budowa tego rozdziału będzie odpowiadała logice jednej zklasyfikacji teorii sprawiedliwości przedstawionej w rozdziale poprzednim. Zasadniczypodział będzie przebiegał między teoriami odwołującymi się do racjonalizmu, a tymi,które budują swoją strukturę na fundamencie moralnym. Ponieważ wszystkie oneodwołują się do wolności, jako naczelnej zasady, drugim kryterium podziału będziewłaśnie podejście do problemu wolności, w różny sposób przez każdą z tych teoriirozumianą. Mając na uwadze przedstawione wyżej wytyczne, pierwszy podrozdziałpoświęcony zostanie teoriom nawiązującym do utylitaryzmu, zaś kolejne dwa teoriomstanowiącym dla nich współczesną alternatywę. Rozbicie teorii stanowiących alternatywędla utylitaryzmu na dwa podrozdziały będzie wynikało z owej drugiej linii podziału, jakąstanowi problem rozumienia pojęcia „wolność”.1.2.1. Klasyczny utylitaryzm i jego współczesne odmiany – racjonalne ujęciesprawiedliwości.Utylitaryzm jest teorią ekonomiczną, która przez bardzo długi czas stanowiłapodstawę myśli ekonomicznej oraz gwarantowała racjonalne podstawy wywodzącej się zniej teorii sprawiedliwości.Zgodnie z utylitaryzmem, jedynymi naprawdę ważnymi cechami indywidualnymijednostek, jakie należy traktować za podstawową bazę informacyjną przy budowaniuzałożeń sprawiedliwego społeczeństwa, są indywidualne użyteczności. System społecznyjest więc sprawiedliwy, jeżeli łączna suma użyteczności w społeczeństwie osiągnęła swojąnajwiększą możliwą wartość. Chociaż utylitaryzm naczelną swą zasadą czynił użyteczność39