PRACA DOKTORSKA

sprawiedliwości społecznej, ale podobnie jak w przypadku Hayek’a, uznanie paradygmatuefektywności, podporządkowuje mu całkowicie oczekiwania dotyczące sprawiedliwości.Wiele na temat paradygmatu efektywności napisał Michael E. Porter. Zwrócił onuwagę, że współcześnie o dobrobycie społeczeństwa nie decyduje już „przewagakomparatywna”, wynikająca z posiadanych przez dane państwo zasobów naturalnych,lecz, że jest to obecnie „przewaga konkurencyjna”, która leży u podstaw nowegoparadygmatu produktywności, będącej wynikiem wiedzy, inwestycji i innowacyjności.Paradygmat ten mógł się rozprzestrzenić właśnie dzięki globalizacji, która usunęławszelkie bariery dotyczące przepływu informacji, technologii i sposobówgospodarowania. W dobie gospodarek zamkniętych poszczególne państwa mogły stosowaćsobie właściwe modele ekonomiczne, a tym samym często nawet prowadzić nieefektywnąpolitykę gospodarczą, utrzymywać antyproduktywną kulturę, czy nawet podejmowaćdecyzje sprzeczne z rachunkiem ekonomicznym. Zjawiskom tym sprzyjała „zimna woja”,która pozwoliła wielu krajom odsunąć w czasie niezbędne przemiany gospodarcze.Zdaniem Porter’a jest to już jednak przeszłość, gdyż „aktualne realia ekonomiczne stawiająnas w całkowicie odmiennej sytuacji. Skończył się okres tolerancji dla wolnego temparozwoju, a rozpoczął gorączkowy wyścig za wciąż rosnącymi wymaganiami globalnejgospodarki. Teorie rozwoju sprzeczne z paradygmatem produktywności zostałyostatecznie zdyskredytowane, ponieważ nie sprawdzały się w warunkach wolnejkonkurencji i nie nadążały za bardzo dużym tempem przemian technologicznych (...).Szybka konwergencja paradygmatu produktywności wywiera silną presję na państwa,które dotąd go nie przyswoiły. (...) Siły nowego ładu gospodarczego są potężne i można wzwiązku z tym wysuwać pogląd, że kultura ekonomiczna przestała być kwestiąwyboru.” 151 Porter uważa więc, że globalizacja wymusza przyjęcie paradygmatuproduktywności, a tym samym całkowicie podporządkuje mu inne społeczne cele, w tymsprawiedliwość społeczną, które mają rację bytu pod warunkiem, że nie przeczą wiodącejidei efektywności.151 Porter M. E., Postawy, wartości i przekonania a makroekonomia dobrobytu, (w:)Kultura ma znaczenie,red. Harrison L. E., Huntington S. P., Zysk i S-ka, Poznań, 2003, str. 76-78.83