PRACA DOKTORSKA

zaskorupiałe, konserwatywne, zaczęło być instrumentem obrony interesów klasy średniej.Skutkiem tego był regres ekonomiczny, za co płacili ludzie najbiedniejsi. Ale teraz basta!Nadszedł czas odbudowy państwa wrażliwego socjalnie. Jednak odbudowy sensownej.”Choć uważa on, że w „dzisiejszym świecie groźba poświęcenia kwestii społecznych naołtarzu ekonomii jest realna”, nie mamy do czynienia z bezwzględną sprzecznościąmiędzy liberalizmem ekonomicznym a troską o społeczny dobrobyt. Nie wierzy onrównież w globalizację. Mniejszym optymistą jest polemizujący z Tourain’em KarolModzelewski, który uważa, iż liberalizm i globalizacja uczyniły obecnie bardzo trudnymobronę wartości leżących u podstaw „welfare state” oraz że na politykę właściwąsocjaldemokracji jest w Europie coraz mniej miejsca. 487Podobne obawy wyrażał Ralf Dahrendorf. Jego zdaniem kryzys europejskiegomodelu państwa o orientacji społecznej jest oczywisty, gdyż w ciągu ostatnich lat„wydarzyły się rzeczy, które nas przekonały, że to jeszcze nie koniec historii i że nic natym świecie nie jest dane na zawsze. Stanęliśmy wobec wielkich, nieoczekiwanychwyzwań i nie wiemy, jak sobie z nimi możemy poradzić. Zaskoczyły nas tak samo jak wasi Amerykanów.” „(...) Nie wiemy, dokąd nas ten proces prowadzi. Więc, być może, kiedyśznów będziemy szczęśliwi. Ale dziś czeka nas bardzo bolesny proces. Następna dekadaprzyniesie zjawiska, w obliczu których niełatwo będzie obronić dobrobyt i wolnośćzarazem. I bardzo trudno nam będzie obronić XX-wieczny kanon naszych europejskichwartości: wolność - solidarność - dobrobyt. W świecie konkurencji globalnej corazmocniej będą mu zagrażały wartości azjatyckie.” 488 Dla Dahrendorf’a nie ulegawątpliwości, że będziemy musieli się zmienić, ale uważa on jednocześnie, że Europa możekonkurować z Azją, zachowując swoje europejskie wartości, co jest prawdziwymwyzwaniem. Twierdzi on także, że „będziemy z tym mieli problem, chociaż pod pewnymiwzględami mamy wyraźną przewagę. Choćby wykształcenie. Wykształceni Europejczycy,nawet jeżeli nie mają zbyt silnej motywacji do pracy, mogą konkurować z silniejmotywowanymi, lecz gorzej wykształconymi Singapurczykami. Wierzę, że to jest487 Domosławski A., Sołtyk R., Beneficjenci i wykluczeni, Gazeta Wyborcza, nr 109, 14-16 sierpnia 1998.488 Żakowski J., Nie o takiej śniliśmy Europie, Gazeta Wyborcza, nr 127, 1 czerwca 1996.235