PRACA DOKTORSKA

Większość ekspertów społecznych zajmowała stanowisko, zgodnie z którymistnieje możliwość, ale i konieczność, pogodzenia wymogu sprawiedliwości iefektywności. Zdanie to podziela Stroble, który powiedział: „jestem wrażliwy naargumenty zarówno tych, którzy kładą nacisk na efektywność ekonomiczną, gdyżfaktycznie wymóg ten na pewnym poziomie musi być spełniony, biorąc pod uwagęnadmierne koszty niektórych narzędzi. Z drugiej strony wierzę w konieczność budowyspołeczeństwa opartego na sprawiedliwości społecznej i wyrównywaniu szans. Zaś wkwestii relacji między dwoma pojęciami, nie jestem fatalistą. Tych zaś, którzy opowiadająsię za bezwzględnym podporządkowaniem społeczeństwa wymogowi efektywności,poprosiłbym o przedstawienie argumentów udowadniających, że obecne zarobki klasnajlepiej sytuowanych stanowią efektywny podział wytworzonej przez nie wartościdodanej. Można bowiem odnieść wrażenie, że spora część owej wartości dodanejpochłaniana jest przez niewielką cześć społeczeństwa, co jednocześnie wyłącza z obiegu iz inwestycji sporą część wolnych środków, które mogłyby poprawić koniunkturę ikondycję państwa, ale również obniżyć poziom bezrobocia.” 1090Fatalistą w kwestii wzajemnej relacji sprawiedliwości i efektywności nie jestrównież Wieviorka, który uważa, że istnieje szansa na ich wzajemne pogodzenie podwarunkiem podniesienia poziomu zbiorowej odpowiedzialności ludzi. Mówił on: „żyjemyw świecie bardzo zindywidualizowanym, gdzie ludzie są indywidualistami i nie można siętej prawdzie sprzeciwiać. Ale myślę, że możemy jednocześnie powiedzieć ludziom, żewarunkiem do tego, aby ich indywidualne pragnienia były spełniane, jest większaświadomość zbiorowej odpowiedzialności, przed jaką stają. Nie uważam, że erasprawiedliwości przeminęła i że skazani jesteśmy obecnie na dżunglę neoliberalizmu. Wkwestii owej odpowiedzialności mogę podać bardzo prosty przykład. Są nim wydatki naopiekę zdrowotną we Francji. Okazuje się, że kiedy określone świadczenia są darmowe,ludzie zachowują się w sposób nieodpowiedzialny, co powoduje nieracjonalny wzrostwydatków. Odpowiedzią liberałów jest system rynkowy, lecz co wówczas poczną cinajbiedniejsi. Tymczasem powinien nastąpić wzrost odpowiedzialności ludzi, aby byli w1090 Fragment wywiadu z Pierre’em Strobel’em, dyrektorem Ośrodka Badań, Studiów, Ewaluacji i Statystykprzy francuskim rządzie – październik 2004 rok.584