PRACA DOKTORSKA

im w ogóle nieprzydatne, bądź nawet jeśli by tego chcieli, nie są w stanie przekształcić ichw własny dobrobyt, a tym samym zrealizować swój życiowy plan. Podejście od stronywolności, a nie od strony dochodu czy dóbr, ma jeszcze jedną bardzo ważną zaletę.Podnosząc wolność ludzi, a tym samym otwierając przed nimi nowe możliwości, z dużymprawdopodobieństwem można przypuszczać, że pozytywnie wpłynie to na poziom ichdochodu. Dlatego zdaniem autora rozszerzanie wymiaru wolności jest doskonałymnarzędziem do walki z problemami społecznymi. Podejście dochodowe i tu wydaje się byćwysoce nieefektywne, gdyż oznacza podejście krótkoterminowe i oddziaływaniewyłącznie na skutek, a nie na przyczynę konkretnych problemów. Z przedstawionychwyżej poglądów wypływa więc bardzo ważny wniosek, dotyczący znaczenia demokracji.Jeżeli bowiem dochodzimy do przekonania, że podejście od strony wolności jestwłaściwym sposobem na ujmowanie problemów sprawiedliwości i dobrobytu, to okazujesię, że demokracja jest ich warunkiem koniecznym, bez którego stany te zaistnieć niemogą. Ma to szczególne znaczenie wobec krajów Trzeciego Świata, gdzie często forsuje siępogląd, jakoby wolności publiczne i polityczne stanowiły przeszkodę dla dynamicznegorozwoju ekonomicznego. Tymczasem wyłącznie w ramach systemu demokratycznego,który przywiązuje wagę do ludzkich możliwości oraz zapewnia odpowiednią ekspresjęludzkim potrzebom i aspiracjom, rozwój ekonomiczny może przybrać trwałą ikonstruktywną społecznie postać. Demokracja nie jest wyłącznie „luksusem dlabogaczy” 126 , a szeroko rozumiany rozwój społeczny, który bez wątpienia zawiera w sobierównież rozwój ekonomiczny, „to gigantyczny proces mnożenia możliwości, w którychspełnia się wolność” 127 .Kończąc niniejszy rozdział poświęcony współczesnym próbom rozwiązaniaproblemu sprawiedliwości społecznej, należy zwrócić uwagę na to, że nie zostały w nimomówione wszystkie współczesne teorie odnoszące się do problematyki sprawiedliwości.Piszący te słowa jest jednak przekonany, że selekcja i wybór, jakiego dokonał, dostarczyływystarczających i najbardziej adekwatnych ujęć teoretycznych, które pozwolą na126 Tamże, str. 165-177.127 Tamże, str. 314.67