PRACA DOKTORSKA

ealizację własnych aspiracji, podczas gdy w gospodarce zasadniczym aktorem jestprzedsiębiorstwo, dla którego podstawowym motywem jest zysk. W społeczeństwiedecyzje podejmowane są na zasadzie dochodzenia do porozumień i konsensusu, natomiastw świecie ekonomii liczą się przede wszystkim preferencje konsumentów. Oba systemyróżnią się wreszcie na poziomie wytwarzanych dóbr, gdyż społeczeństwo generuje dobrao charakterze wspólnotowym, jak np. solidarność, podczas gdy ekonomia wytwarza dobraindywidualne. Zupełnie inaczej przebiegają także podziały, gdyż w społeczeństwie ludziemają tendencję do wyodrębniania swoich i obcych, zaś w gospodarce zasadnicze podziałyto kupujący i sprzedający, pracownicy i pracodawcy, itd. Ostatnie dwa rozróżnienia, októrych pisze Morawski, dotyczą fundamentu moralnego obu systemów oraz formyracjonalności w nich obowiązujących. 137 Podobne sprzeczności zaobserwował Daniel Bell,stwierdzając, że w systemie ekonomiczno-technicznym dominują zasady efektywności,które narzucają hierarchiczność i biurokratyzację, przez co jednostkę traktuje sięprzedmiotowo. Tymczasem w systemie politycznym dominuje zasada równości wobecprawa i uczestnictwa politycznego, co jest równoznaczne z upodmiotowieniemczłowieka. 138 Claus Offe uważa, że sprzeczności kapitalizmu nie da się nigdywyeliminować, gdyż logika towarowości, wynikająca z akumulacji rynkowej, trwalekoliduje z tendencją do odtowarowiania w ramach demokracji. 139Zanim przeprowadzona zostanie bardziej szczegółowa analizy relacji międzypojęciami sprawiedliwości i efektywności, należy uprzednio rozważyć znaczenie obupojęć. Sprawiedliwość społeczna została poddana już w tej części rozprawy wnikliwejanalizie terminologicznej, dlatego konieczne jest przede wszystkim przybliżenie pojęciaefektywności ekonomicznej.Efektywność podobnie, jak pojęcie równości samo w sobie nic nie mówi, gdyżzakładając istnienie określonej bazy informacyjnej, konieczne jest doprecyzowaniezmiennej wiodącej, a więc rodzaju informacji, którą będziemy taktować, jakodeterminującą w zakresie oceny efektywności bądź nieefektywności określanego stanu.137 Morawski W., Socjologia Ekonomiczna, PWN, Warszawa, 2001, str.125-127.138 Tamże, str. 128.139 Tamże, str. 129.73