PRACA DOKTORSKA

dezintegracją społeczną. Instytucje społeczne właściwe dla społeczeństwaprzedindustrialnego, takie jak Kościół, czy rodzina, zostały zniszczone, bądź też nie są wstanie właściwie pełnić swoich funkcji. Jednocześnie w związku z rozwojemekonomicznym powstaje nadwyżka, którą państwo może przeznaczyć na zaspakajaniewyłaniających się nowych potrzeb społecznych. Zdaniem Wilensky’ego rozwójekonomiczny jest główną przyczyną powstania państwa o orientacji społecznej, to ostatniezaś jest odpowiedzią na potrzeby zrodzone przez społeczeństwo w fazie industrialnej. 230Współcześnie zbliżone poglądy w kwestii genezy „welfare state” prezentuje J.K.Galbraith. Uważa on bowiem, że w przeciwieństwie do tego, co utrzymują współcześniliberałowie i konserwatyści, socjalne funkcje państwa nie zostały narzucone przezsocjalistów, ale stanowią przede wszystkim wynik nieodwracalnego historycznegorozwoju gospodarczego społeczeństw. Wraz ze wzrostem i rozwojem gospodarczym rosnąpotrzeby, których sam rozwijający się rynek nie jest w stanie zaspokoić, ale i odwrotnie,dla rozwoju gospodarczego konieczne są określane dobra dostarczane wyłącznie przezsektor publiczny. 231 Podobne tezy można znaleźć u Drucker’a, który pisze, że to rewolucjaproduktywności tak naprawdę zwyciężyła komunizm i wewnętrzne sprzecznościkapitalizmu, przekształcając proletariuszy w klasę średnią. W przeciwieństwie do tego, cozakładał Marks, rozwój kapitalizmu spowodował wzrost ogólnej stopy życiowej ludziniwelując konflikty klasowe. 232Francis Castel krytykuje Wilensky’ego (choć jego krytyka mogłaby się odnosićrównież do dwóch wyżej przytaczanych autorów) przede wszystkim za to, że ten nie jestw stanie wziąć pod uwagę w swych analizach czynników jakościowych, takich jak wpływideologii, czy rozwijających się w tym okresie partii politycznych, a koncentruje sięwyłącznie na analizie czynników ilościowych, porównując poziom wydatkówpublicznych w różnych krajach. 233 Podobnie, jak Norbert Elias i Abraham de Swaam,Castel uważa, że państwo o orientacji społecznej jest odpowiedzią na problem solidarnościspołecznej, z którym społeczeństwo boryka się od czasów średniowiecza. Państwo o230 Merrien F. X., Etat Providence, Presses Universitaire de France, Paris, 1997, str. 30-31.231 Galbraith J. K., Godne społeczeństwo:: program troski o ludzkość, "Bellona", Warszawa, 1999, str. 18-24.232 Drucker P. F., Społeczeństwo pokapitalistyczne, PWN, Warszawa, 1999, str. 22-33.233 Merrien F. X., Etat Providence, Presses Universitaire de France, Paris, 1997, str. 31-32.122