PRACA DOKTORSKA

społecznej bezsilności w obliczu niespotykanego dotąd bezrobocia. (...) Tak więc pojęciesprawiedliwości społecznej opiera się na pojęciu spójności społecznej, która stanowijednocześnie podstawę systemu demokratycznego, a której brak stawia ten system podznakiem zapytania. Inną sprawą jest już oczywiście forma realizacji owej spójnościspołecznej, która może przybierać kształt bardziej progresywny, czy reformistyczny, jakma to miejsce w przypadku Szwecji, Finlandii czy Danii. Sytuacja zawsze była bardziejskomplikowana we Francji i w innym dobrze mi znanym kraju europejskim, Polsce, gdziesiły społeczne mają wielkie trudności w porozumiewaniu się i w negocjowaniu wspólnychrozwiązań. Rozumowanie odbywa się tam często na zasadzie „ja mam racje, ty się mylisz”,przy założeniu istnienia jednej dobrej odpowiedzi. To zresztą dlatego Francja i Polska majątylu geniuszy matematycznych. Rozwiązania zaś są często dramatyzowane, apodpisywaniu umów je pieczętujących towarzyszą wielkie deklaracje, nad którymi górujeidea reformy, po której wszystko ma być inaczej. Uważam jednak, że ponad tym teatremznajdujemy to samo pytanie, a mianowicie jak odnaleźć równowagę dla systemupomyślanego dla okresów szybkiego wzrostu i pełnego zatrudnienia w dobie kryzysu.” 1024Zapytany o stosunek Francuzów do społecznych nierówności, Sardais odpowiedziałprzytaczając tezę Bronisława Geremka. Według tego ostatniego poziom solidarności inastawienie względem nierówności społecznych mają zależeć od okresu historycznego. Wczasie dobrej koniunktury, gdy nie występuje znaczące bezrobocie, niewielka liczba ludziznajdujących się poza marginesem, nawet jeżeli ich trudna sytuacja wynika z ich własnegolenistwa, nie przeszkadza ludziom pracującym, którzy traktują owych biednych zprzymrużeniem oka, określając ich nawet jako „sympatycznych”. Sardais przypominałemitowaną przez ponad dziesięć lat na przełomie lat 50-tych i 60-tych audycję radiową,prowadzoną przez małżeństwo kloszardów, którzy w sposób humorystyczny komentowalibieżące wydarzenia, budząc przy tym powszechną społeczną sympatię. Sytuacja miała ulecgwałtownej zmianie w latach 70-tych i 80-tych, kiedy pojawiło się zjawisko masowego idługotrwałego bezrobocia. Wówczas zupełnie inaczej zaczęto spoglądać na tych, którzy1024Cytat z wywiadu przeprowadzonego z Claude’em Sardais, byłym liderem związkowym CFDT(Confédération Française du Travail), zaś obecnie prezesem Stowarzyszenia Francja-Polska dla Europy –październik 2004 rok.554