PRACA DOKTORSKA

sens tylko jako równość wobec prawa, natomiast sprawiedliwość powinna jedynieoznaczać poszanowanie dla takiej zasady równości. Hayek twierdzi również, że za wynikiprocesu rynkowego, który ze swej natury jest zjawiskiem bezosobowym, nikt nie ponosiodpowiedzialności, zatem nie można ich uważać ani za sprawiedliwe, ani zaniesprawiedliwe. Sprawiedliwość bowiem może być stwierdzona jedynie w odniesieniu dozamierzonych rezultatów ludzkiego działania, nie zaś w stosunku do okoliczności, którenie były zaplanowane przez ludzi. Innymi słowy trudno jest uznać za niesprawiedliwyfakt, który w swej istocie jest niezależny od ludzkich zamierzeń. Jedynie świadomy skutekludzkich działań, jeżeli narusza zasadę równości w obliczu prawa, może być zdaniemHayeka nazwany niesprawiedliwością. 79Innym współczesnym teoretykiem nawiązującym w swej teorii sprawiedliwości doegoizmu jednostek i racjonalizmu jest David Gauthier, autor książki pt. „Morals byAgreement”. Autor ten próbuje wyzwolić się z właściwego dla klasycznego utylitaryzmucałościowego rozpatrywania w społeczeństwie problemu użyteczności. Gauthier jestzwolennikiem teorii sprawiedliwości jako kompromisu „racjonalności” indywidualnychjednostek, które w drodze negocjacji dochodzą do umów przynoszących im obopólnekorzyści. Zasadniczy mankament tej teorii związany jest z faktem, iż nie bierze ona wdostatecznym stopniu pod uwagę nierównomiernie rozłożonych w społeczeństwiezdolności negocjacyjnych jednostek. 80Bardzo ciekawą teorią sprawiedliwości społecznej, odwołującą się do mechanizmurynkowego i działających na nim racjonalnych jednostek, jest także teoria stworzonaprzez Roberta Nozick’a, autora dzieła pt. „Anarchy, State and Utopia”. Niezwykłość jegoteorii wynika z faktu odwołania się w niej do idei umowy społecznej, która pozwala muna zbudowanie swoistego tworu społecznego, gwarantującego sprawiedliwość, aokreślanego jako bez-państwo (non-Etat). Jest to kolejna teoria budująca79 Efektywność a sprawiedliwość, red. Wilkina J., "Key Text", Warszawa, 1997, str. 81.80 L’Etat-Providence, Pouvoirs – Revue Française d’Etudes Constitutionnelles et Politiques, nr 94, 2000, str.34.44