PRACA DOKTORSKA

zagranicznej konkurencji, będącej wyzwaniem dla konkurencji krajowej. Najczęściejchyba podawanym źródłem problemów państw o orientacji społecznej są szoki naftowe zpoczątku lat siedemdziesiątych, następnie wzrost bezrobocia i finansowa globalizacja. 390Globalizacja powodowała stopniowy spadek znaczenia państwa narodowego i jegowpływu na narodowe systemy ekonomiczne. Jednocześnie zjawisko to wywołało zmianyna poziomie celów, jakie stawiane są przed państwem. Cele społeczne, w tymredystrybucja, zastąpione zostały przez efektywność i produktywność, jako środki dopodnoszenie konkurencyjności w skali globalnej. 391 Schemat ekonomicznych problemów„welfare state” zakłada, że wzrost transferów socjalnych zmusza do zwiększaniapodatków, to zaś prowadzi do ograniczenia oszczędności i spadku inwestycji. Rezultatemprzedstawionego wyżej łańcucha przyczynowego ma być zmniejszenie efektywności,mniejsza innowacyjność i spadek tempa wzrostu gospodarczego. Doprowadziło tooczywiście do spadku poziomu zatrudnienia i pojawienia się problemu bezrobocia. Koniecepoki pełnego zatrudnienia miał jednak również głębsze podstawy. Jedną z nich byłyzmiany w strukturze zatrudnienia, polegające na gwałtownym wzroście aktywnościzawodowej kobiet, co z kolei wynikało z powolnej erozji tradycyjnego modelu rodzinypatriarchalnej. Znacznie ważniejszym powodem zachwiania rynku pracy było zastąpieniemodelu pracownika pełnoetatowego przez mnóstwo innych, konkurencyjnych sposobóworganizacji pracy. 392 Problemy finansowe „welfare state”, potęgowane przez bezrobocie ipowodujące konieczność zwiększania obciążeń po stronie aktywnej zawodowomniejszości, doprowadziły do zjawiska tzw. buntu podatników, który z kolei wiąże się zkryzysem na poziomie solidarności społecznej. Kiedy klimat ekonomiczny przestaje byćsprzyjający, jak stało się to w połowie lat 70-tych, ci którzy zyskali najwięcej nadotychczasowych świadczeniach „welfare state”, przeszli w sposób naturalny do obronypozycji, którą uzyskali, przed grupami będącymi w mniej korzystnym położeniu.Opisywane zjawisko dotyczy buntu klasy średniej przeciwko takiej formie organizacji390 Morawski W., Socjologia Ekonomiczna, PWN, Warszawa, 2001, str. 138.391 Merrien F. X., Etat Providence, Presses Universitaire de France, Paris, 1997, str. 108.392 Giddens A., Poza lewicą i prawicą, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań, 2001, str. 155.186