PRACA DOKTORSKA

„Jeśli dla przykładu korzyść jest określona w kategoriach indywidualnej użyteczności, topojęcie efektywności od razu sprowadza się do „optymalności Pareto", często stosowanejw ekonomii dobrobytu. Chodzi tu o taką sytuację, w której nie da się zwiększyćużyteczności jednej osoby nie zmniejszając użyteczności kogoś innego. Efektywnośćmożna jednak w podobny sposób zdefiniować także w innych przestrzeniach: wolności,praw, dochodów itd. Analogicznie do warunku optymalności Pareto w przestrzeniużyteczności, efektywność w kategoriach wolności wymagałaby, by zachodziła takasytuacja, w której nie da się zwiększyć niczyjej wolności bez ograniczenia wolności kogośinnego.” 140Nie wystarczy bowiem, jak pisze Jan Dziewulski, definicja właściwa dla dawnejencyklopedii polskiej głosząca, iż „koń jaki jest każdy widzi”. Okazuje się jednak, żezdefiniowanie pojęcia efektywności ekonomicznej wbrew pozorom nie jest takie łatwe,jak można by tego oczekiwać po pojęciu właściwym dla ekonomii. Zasadniczy problemwynika z konieczności rozróżnienia skali makro i mikroekonomicznej, gdyż „gospodarkanie jest prostą sumą przedsiębiorstw, a efektywność w skali mikro nie musi oznaczaćefektywności w skali makroekonomicznej. Klasyczne przykłady to niewykorzystanieznaczącej części sił i środków społecznych np. wskutek określonego charakteru podziałudochodu społecznego i sposobu wydatkowania wysokich dochodów, rabunkowagospodarka bogactwami naturalnymi, niszczenie środowiska naturalnego. W dynamicepodnoszenie efektywności w mikroskali może wręcz obniżać efektywność w makroskali.Tak np. wysoka współczesna technika powoduje trwałe masowe bezrobocie imarginalizację dużej części ludności.” 141Ponieważ przedmiotem niniejszej rozprawy jest sprawiedliwość społeczna, a niesprawiedliwość tout court, podobnie w przypadku efektywności ekonomicznej punktemnaszego zainteresowania będzie efektywność w makroskali, która od skali mikro jest wdużym stopniu uzależniona, choć ich związek nie jest jednostronny i każdorazowododatni.140 Sen A., Nierówności, dalsze rozważania, Znak, Kraków, 2000, str. 40.141 Efektywność a sprawiedliwość, red. Wilkina J., "Key Text", Warszawa, 1997, str. 177.74